علی قنبری - عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس: ماندگاری اقتصاد ایران در شرایط تورمی بالا یکی از بزرگترین چالش‌های اقتصادی ماست. این مشکل به دلایل متعددی نسبت داده می‌شود که از آن جمله می‌توان به بی‌انضباطی مالی دولت‌ها، وابستگی به نفت، کسری بودجه و دیگر عوامل اشاره کرد که در ادامه به بررسی مهم‌ترین دلایل تورم‌های بالا و ماندگاری آن در اقتصاد ایران می‌پردازیم. با توجه به شرایط کلی کشور، مسئله اول کسری بودجه، افزایش نقدینگی و ناترازی بازارهاست. یکی از دلایل عمده این وضعیت، حاکمیت سیاست‌های خارجی بر اقتصاد کشور است. در بسیاری از موارد، مشکلات اقتصادی ما به دلیل عدم حل مسائل خارجی و پرداخت نقدینگی برای جبران کسری‌ها ادامه دارد.

سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا در برخی از دوره‌ها توانسته‌ایم نرخ تورم را برای مدت کوتاهی زیر ۱۰ درصد نگه داریم اما این کاهش پایدار نبوده است؟ یکی از دلایل اصلی این امر، ساختار تورم‌زای اقتصاد ایران و تأثیرات منفی سیاست‌های خارجی است. تا زمانی که مشکلاتی نظیر FATF، برجام و تحریم‌ها حل نشود، وضعیت تورم و ناترازی بازارها و بی‌ثباتی اقتصادی ادامه خواهد داشت. کاهش مقطعی تورم در برخی دوره‌ها بهبود وضعیت سیاست‌های خارجی در برابر جامعه جهانی را نشان می‌دهد. از منظر داخلی، جزیره‌ای عمل کردن سیاست‌ها در بخش‌های پولی و مالی به ادامه روند تورم در اقتصاد ایران کمک کرده است. سلطه سیاست‌های مالی بر سیاست‌های پولی و عدم هماهنگی میان بانک مرکزی و دولت در برخی مواقع، سبب عدم کارکرد مؤثر سیاست‌های پولی و مالی شده است. کسری بودجه دولت، که هر ساله فشار زیادی بر کل اقتصاد و به ویژه بانک‌ها وارد می‌کند، از عوامل کلیدی ناترازی و بی‌ثباتی اقتصادی است. شکاف میان درآمدها و هزینه‌ها در بودجه، به همراه افزایش بودجه‌های جاری و کاهش بودجه‌های عمرانی، به شدت بر نرخ تورم تأثیرگذار است.

آیا می‌توان از بانک مرکزی به عنوان متولی اصلی کنترل تورم انتظار داشت که به تنهایی این بار را به دوش بکشد؟ بانک مرکزی باید به عنوان حافظ ثبات اقتصادی و ارزش پول داخلی عمل کند. اگر بانک مرکزی بتواند بر وظایف خود باقی بماند و از دخالت‌های دیگر نهادها جلوگیری کند، می‌تواند در تعیین وضعیت ارزش پول ملی و نرخ تورم مؤثر باشد. اما متأسفانه، تأثیر سیاست‌های خارجی مانع از آن شده که بانک مرکزی به تنهایی به کنترل تورم و ثبات اقتصادی بپردازد. به منظور کمک به بانک مرکزی در کنترل تورم، توصیه می‌شود که بانک مرکزی استقلال خود را در برابر سیاست‌های پولی و مسائل سیاسی، به‌ ویژه سیاست‌های خارجی، حفظ کند. جلوگیری از دخالت‌های دولت در تصمیم‌گیری‌های بانک مرکزی می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و کنترل تورم کمک کند. اگر بانک مرکزی استقلال عمل خود را در برابر سیاست‌های پولی داشته باشد، می‌تواند به کنترل شرایط اقتصادی و کاهش تورم تا حد ممکن کمک کند.