دوشنبه ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ - ۱۴:۱۱

روسای بانک‌های مرکزی جهان/

نابیولینا، مدیری که اقتصاد روسیه را بازسازی کرد

دوران ریاست الویرا نابیولینا به عنوان دومین زن در تاریخ فدرال بانک روسیه، از ۲۴ ژوئن ۲۰۱۳ آغاز شد که متعهد به بازسازی اقتصاد روسیه است و آن را کمتر به مداخله دولت و درآمدهای نفتی وابسته می‌کند.

تولد،کودکی و نوجوانی الویرا در سرمای استخوان‌سوز تاتارستان

الویرا لیپوئک نابیولینا در ۲۹ اکتبر ۱۹۶۳ در شهر اوفا، در جنوب اورال روسیه در یک خانواده تاتار، بزرگترین اقلیت قومی روسیه، به دنیا آمد. پدرش، ساخیپ زادا سایتزادایویچ، راننده بود و هر روز مردم اوفا را به شهرهای اصلی روسیه می‌رساند. مادرش زلیخا خاماتنوروونا، در یک کارخانه محلی چرم‌سازی در اوفا کار میکرد. الویرا نابیولینا، فرزند سوم یک خانواده ۷ نفره بود که به کمک مادر، قبل از ورود به مدرسه، سواد خواندن و نوشتن را آموخته و به راحتی کتاب‌های داستان کودکانه و روزنامه‌های محلی را مطالعه می‌کرد. الویرا در سال ۱۹۸۰، با نمرات عالی و کسب رتبه اول در میان همکلاسی‌های خود، از مدرسه شماره ۳۱ اوفا فارغ‌التحصیل شد و در لیست واجدین شرایط برای دریافت بورسیه تحصیلی دانشگاهی، قرار گرفت (فرهنگستان علوم روسیه،۲۰۲۳).

ورود به دانشگاه و آغاز مسیر علمی درخشان

الویرا لیپوئک نابیولینا در سال ۱۹۸۰ و پس از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان اوفا، به دلیل کسب نمرات درخشان، توسط مدیران این مدرسه به "اداره ملی بورسیه دانشگاهی دانش‌آموزان برتر" زیر مجموعه وزارت آموزش‌های عالی روسیه معرفی شد. پس از ۳ ماه بررسی، در اکتبر۱۹۸۰ اسامی پذیرفته‌شدگان نهایی برای دریافت بورسیه دانشگاهی اعلام شد و نابیولینا موفق به پذیرش در رشته اقتصاد در دانشگاه دولتی مسکو شد. الویرا، تمامی مقاطع تحصیلات آکادمیک خود را در این دانشگاه و با کسب نمرات عالی گذراند و همواره از سوی اساتید خود، مورد تحسین قرار می‌گرفت. او چندین مرتبه، عنوان دانشجوی ممتاز و همچنین پژوهشگر برتر را در مقطع تحصیلات تکمیلی در دانشگاه دولتی مسکو به دست آورد و از دست وزرای کابینه‌های اتحاد جماهیر شوروی سابق، جایزه و لوح تقدیر دریافت کرد. روند مسیر علمی درخشان الویرا لیپوئک نابیولینا به شرح زیر است:

-فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی رشته اقتصاد، دانشگاه دولتی مسکو، با نمره A، ۱۹۸۳

-پذیرش بدون آزمون و به صورت بورسیه کامل (تحصیل رایگان + دریافت مقرری ماهانه) در مقطع کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه دولتی مسکو، ۱۹۸۴

-فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه دولتی مسکو، با نمره A+ ، ۱۹۸۶

-انتخاب به عنوان یکی از ۵ دانشجوی دریافت‌کننده بورسیه کامل دکتری اقتصاد دانشگاه دولتی مسکو از طرف دولت روسیه، ۱۹۸۷

-پایان دوره دکتری علوم اقتصادی در دانشگاه دولتی مسکو (بدون ارائه پایان‌نامه)، ۱۹۹۰ (دانشگاه دولتی مسکو،۲۰۲۳)

فعالیت‌های آکادمیک و پژوهشی برجسته الویرا نابیولینا

با اینکه نابیولینا، دانشجو و پژوهشگر ممتازی در دوران تحصیلات دانشگاهی بود، اما هیچگاه به طور مستقیم و دائمی وارد عرصه تدریس و پژوهش نشد. در واقع، نابیولینا، به دلیل استعداد شگرفی که در دوران تحصیلات آکادمیک از خود بروز داده بود، به راحتی امکان حضور، پژوهش و تدریس در بهترین دانشگاه‌های جهان را داشت، اما به دلیل مشغله کاری حرفه‌ای حاصل از حضور موثر چندین ده‌های در بدنه اقتصادی-سیاسی دولت روسیه، این مهم مسیر نگشت. با این حال، الویرا نابیولینا پس فارغ‌التحصیلی از مقطع دکتری، از دسامبر۱۹۹۰، چیزی در حدود ۳۳ سال است که در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری رشته‌های اقتصاد، مدیریت و حقوق در دانشگاه‌های روسیه، به تدریس مباحث مختلف و مرتبط در حوزه‌هایی نظیر اقتصاد، اقتصاد سیاسی و حقوق اقتصادی مشغول است. همچنین الویرا نابیولینا علاوه بر تدریس، به تحقیق و پژوهش‌های دانشگاهی و نگارش مقالات علمی، یادداشت‌ها و سرمقالات مختلف در تخصص‌هایی نظیر"سیاست‌های پولی"، "حقوق اقتصادی"، "سیاست‌های مالی کشورهای تازه استقلال یافته"،"نظام‌های پولی کشورهای تازه استقلال یافته"، "رویکردهای بانکداری نوین"، "سیاست‌گذاریاقتصادی"، "بحران‌های بانکی و راه خروج از آن"، "راهبردهای بانکداری جهانی"، "راهبردهای بانکداری تحت تحریم" و "رویکردهای مالی و اقتصادی ضدتحریمی" پرداخته است. (شورای بین‌المللی علوم، ۲۰۲۳)

افتخارات و جوایز الویرا نابیولینا در عرصه علم و سیاست

-دریافت جایزه دانشجوی ممتاز دانشگاه دولتی مسکو، ۱۹۸۲

-دریافت جایزه پژوهشگر برتر دانشگاه دولتی مسکو، ۱۹۸۴

-دریافت جایزه مالی ۵۰۰۰ روبلی بهترین پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه دولتی مسکو،۱۹۸۶

-دریافت عنوان پژوهشگر ممتاز دوره دکتری اقتصاد دانشگاه دولتی مسکو، ۱۹۸۹

-دریافت نشان خدمت دولتی، کابینه دولت روسیه، ۱۹۹۵

-دریافت نشان مدیر برتر دولتی، کابینه دولت روسیه، ۱۹۹۸

-دریافت مدال افتخار راهبر استراتژیک اقتصادی، ۲۰۰۱

-دریافت کرسی افتخاری مشاور پژوهشی در دانشگاه دولتی مسکو، ۲۰۰۵

-انتخاب به عنوان یکی از "۱۸ رهبر نوظهور جهان" توسط دانشگاه ییل برای شرکت در برنامه همکاری جهانی

-دریافت نشان مدیر برتر اقتصادی روسیه، دفتر نخست‌وزیری روسیه، ۲۰۰۸

-دریافت نشان مدیر درجه یک دولت روسیه، دفتر نخست‌وزیری روسیه، ۲۰۱۱

-معتمدترین مشاور مالی و اقتصادی رئیس جمهور روسیه، ۲۰۱۲ تا به امروز

-سی امین زن قدرتمند جهان در فهرست مجله معتبر فوربس،۲۰۱۴.

- برترین رئیس سال بانک مرکزی جهان به انتخاب مجله " Euromoney"، ۲۰۱۵.

- برترین بانکدار مرکزی سال اروپا به انتخاب مجله " The Banker Nabiullina"، ۲۰۱۷.

-دریافت نشان لیاقت از مجلس دوما، ۲۰۱۷

-انتخاب به عنوان برترین بانکدار مرکزی جهان توسط دو نشریه معتبر بنکر و نشریه گلوبال فایننس، ۲۰۱۹

- پنجاه و سومین زن قدرتمند جهان در فهرست مجله معتبر فوربس، ۲۰۱۹.

-دریافت نشان "سپاس خدمات دولتی" از رئیس‌جمهور روسیه، ۲۰۲۰

-دریافت رتبه درجه یک خدمات غیرنظامی ایالتی فدرال فدراسیون روسیه،۲۰۲۰

-انتخاب به عنوان برترین بانکدار مرکزی جهان توسط دو نشریه معتبر بنکر و نشریه گلوبال فایننس، ۲۰۲۲ (فرهنگستان علوم روسیه،۲۰۲۳).

دوران حرفه‌ای شغلی الویرا نابیولینا تا قبل از ریاست بر بانک مرکزی روسیه

اولین جایگاه شغلی رسمی الویرا نابیولینا، در سال ۱۹۹۱، حضور به عنوان متخصص ارشد در اتحادیه علم و صنعت شوروی بوده است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اواخر همان سال، اتحادیه علم و صنعت به اتحادیه صنعتگران و کارآفرینان روسیه (RSPP) تغییر نام داد و نابیولینا تا سال ۱۹۹۴، به عنوان مشاور سیاست‌های اقتصادی در این سازمان به کار خود ادامه داد. الویرا در سال ۱۹۹۴ اتحادیه صنعتگران و کارآفرینان روسیه را ترک کرد تا معاون دپارتمان اصلاحات اقتصادی وزارت توسعه اقتصادی و تجارت روسیه شود و پیرامون برنامه‌های آزادسازی بازار در روسیه به پژوهش و تحقیق بپردازد. وی در سال ۱۹۹۶ به ریاست این اداره و یک سال بعد به معاونت وزیر ارتقا یافت. نابیولینا در سال ۱۹۹۸ وزارت تجارت روسیه را ترک کرد و در سال ۱۹۹۹، به معاونت شرکت بزرگ حوزه بانکی یعنی پروم تورگ بانک رسید و در سال ۲۰۰۰، مدیر اجرایی آژانس رتبه‌بندی اوراسیا شد. نابیولینا، معاون مرکز تازه تاسیس تحقیقات استراتژیک روسیه شد. این مرکز، یک اندیشکده سیاسی مبتنی بر اقتصاد بود که برای مشاوره به ولادیمیر پوتین که در آن زمان در اولین مبارزات انتخاباتی خود در انتخابات ریاست جمهوری روسیه شرکت می‌کرد، تشکیل شده بود. نابیولینا در این مرکز آنچه را که به عنوان استراتژی ۲۰۱۰ شناخته میشد، توسعه داد که مجموعه‌ای از اصلاحات را در بر میگرفت که برای ترمیم آسیب‌های ناشی از بحران‌های دهه ۱۹۹۰ و بازگرداندن روسیه به توسعه پایدار طراحی شده بود. زمانی که پوتین به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد، بیشتر کسانی که روی استراتژی ۲۰۱۰ کار کرده بودند به دولت نقل مکان کردند تا بر اجرای آن نظارت کنند. نابیولینا از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ به عنوان معاون اول وزیر در وزارتخانه توسعه اقتصادی و تجارت روسیه خدمت کرد. در این دوره، نابیولینا در اجرای اصلاحات برای کاهش شدید تورم و بهبود محیط اقتصادی روسیه بسیار موثر عمل کرد. از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷، او دوباره به ریاست مرکز تحقیقات استراتژیک روسیه برگزیده شد. در سال ۲۰۰۵، او همچنین ریاست کمیته سازماندهی تیم اجرایی ولادیمیر پوتین را بر عهده داشت که وظیفه آن، آماده‌سازی شرایط برای تلاش جهت انتخاب مجدد پوتین به ریاست جمهوری روسیه در سال ۲۰۰۶ بود. در سال ۲۰۰۷، نابیولینا به عنوان وزیر توسعه اقتصادی و تجارت روسیه انتخاب شد. وی همزمان با تصدی شغل وزارت، در جایگاه‌های دیگری نظیر عضویت در هیات نظارت شرکت روستک (یک شرکت هلدینگ دولتی برای پیشبرد توسعه، تولید و صادرات کالاهای صنعتی روسیه) در بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲، عضویت در هیات مدیره هلدینگ گازپروم در بین سال‌های ۲۰۰۸ تا۲۰۱۰، عضویت در کمیسیون دولتی برای رسیدگی به توسعه اقتصادی و یکپارچگی و عضویت در هیات امنای بنیاد Skolkovo، یک سازمان غیرانتفاعی با هدف توسعه پایدار و نوآوری، از ۲۰۱۲ تا به امروز، حضور داشته است. پس از انتخاب مجدد پوتین به ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۲، نابیولینا به عنوان مشاور ویژه اقتصادی وی منصوب شد و مستقیماً با رئیس جمهور کار می‌کرد. (پایگاه داده سازمان ملل،۲۰۲۳)

آغاز سکانداری دومین رئیس زن در تاریخ فدرال بانک روسیه

از منظر صاحب‌نظران اقتصادی و سیاسی، وقت آن رسیده بود که الویرا نابیولینا، به عنوان یکی از معتمدترین افراد نزدیک اقتصادی و سیاسی به ولادیمیر پوتین، بر مسند مهم‌ترین نهاد مالی روسیه قرار بگیرد. همین امر موجب شد که نابیولینا، پس از پایان دوران ریاست ۱۱ ساله سرگئی میخایلوویچ ایگناتیف در سال ۲۰۱۳، به طور مستقیم از سوی ولادیمیر پوتین انتخاب و به عنوان رئیس بانک مرکزی روسیه منصوب شود. وی پس از تاتیانا پارامونوا، دومین زنی بود که به عنوان رئیس در تاریخ فدرال بانک روسیه انتخاب شده بود و اولین زن روسی در میان اعضای گروه ۸ بود که به این منصب مالی رسیده بود. بدین ترتیب، دوران ریاست الویرا نابیولینا از ۲۴ ژوئن ۲۰۱۳ رسما آغاز شد. دوره مدیریت وی، در زمان نخست‌وزیری دمیتری مدودف آغاز و در دوره نخستوزیری میخائیل میشوستین تمدید شده و ادامه یافته است. بازه زمانی ریاست ۱۰ ساله الویرا نابیولینا بر فدرال بانک روسیه که تا به امروز نیز ادامه دارد، مقارن با دوره ریاست بن‌برننکی، جنت یلن و جروم پاول در فدرال رزرو ایالات متحده بوده است (بانک مرکزی روسیه،۲۰۲۳).

اقدامات و چالش‌های الویرا نابیولینا در بانک مرکزی روسیه

*هدف‌گذاری نرخ تورم، رویکرد هوشمندانه نابیولینا در جلوگیری از فروپاشی اقتصاد روسیه

نابیولینا در عرض چند ماه پس از تصدی پست خود به عنوان رئیس بانک مرکزی روسیه در سال ۲۰۱۳، با بحران اقتصادی فزاینده‌ای مواجه شد که ناشی از کاهش قیمت نفت، تنش‌های ژئوپلیتیکی و تحریم‌ها بود. تا دسامبر ۲۰۱۴، نرخ ارز و سیستم بانکی تحت فشار شدید قرار گرفتند و اقتصاد روسیه به سمت رکود پیش رفت. یک واکنش قاطع برای جلوگیری از فروپاشی اقتصادی قریب‌الوقوع روسیه مورد نیاز بود که نابیولینا تصمیم گرفت نرخ ارز را شناور کرده و حرکت فوری به سمت هدف‌گذاری تورمی را اعلام کند و سرعت اصلاحات بانکی را افزایش بخشد. این سیاست‌های جسورانه نتایج مثبت قابل توجهی در اقتصاد روسیه، به ویژه در حوزه مهار تورمی به همراه داشته است (اتحادیه بانک‌های مرکزی جهان، ۲۰۲۳).

نمودار۱.وضعیت نرخ تورم روسیه پس از اجرای سیاست هدف‌گذاری تورمی در سال ۲۰۱۳

نابیولینا، مدیری که اقتصاد روسیه را بازسازی کرد

توجه: با وجود نوسانات عمده در ارزش نسبی روبل، درآمدهای دولتی و سایر عوامل اصلی، تورم به شدت توسط سیاست‌های نابیولینا هدف قرار گرفت و قرار است در سال ۲۰۱۷ به پایین‌ترین سطح پس از شوروی برسد.

نمودار از TradingEconomics.com

منبع: https://geohistory.today/elvira-nabiullina/

الویرا نابیولینا در مصاحبه خبری مشترک با راشاتودی و خبرگزاری صندوق بین‌المللی پول، در باب علت اتخاذ سیاست هدف‌گذاری تورمی در اقتصاد روسیه اعلام کرد که با نگاهی به تجربه کشورهای دیگر، هدف‌گذاری تورمی را به عنوان سیاستی دیدیم که کاهش تورم و حفظ مداوم آن را در سطح نسبتاً پایین در اقتصاد آشفته روسیه ممکن می‌سازد. البته، این سیاست می‌توانست برای بازارهای نوظهوری مانند روسیه، چالش برانگیز باشد، زیرا بازارهای مالی آن نسبتا سطحی هست. لذا آنچه که در این میان اهمیت بیشتری داشت، اتخاذ سیاست هدف‍گذاری تورمی مبتنی بر مدیریت انتظارات تورمی در اقتصاد روسیه بود. زیرا مسئله انتظارات تورمی در بازارهای نوظهوری که در آن، عموم مردم دوره‌هایی از تورم بالا را تجربه کرده، به تورم بالا عادت کرده‌اند و باور ندارند که تورم پایین در بلندمدت قابل دستیابی است، چالش‌برانگیز بوده، هست و خواهد بود. به همین دلیل، در ابتدای فعالیت ما در بانک مرکزی روسیه، منتقدان زیادی نسبت به تصمیم اتخاذ سیاست هدف‌گذاری تورمی وجود داشت، زیرا روسیه به شدت به درآمد حاصل از استخراج منابع طبیعی متکی است. بسیاری معتقد بودند که این ویژگی اقتصاد ما اثربخشی هدف‌گذاری تورمی را محدود می‌کند. اما نتایج حاصل از برنامه‌ریزی‌ها و عملکرد ما نشان داد که این تصمیم، به موقع و تضمین شده بود.

جدول۱.آخرین وضعیت مولفه‌های مرتبط با نرخ تورم در اقتصاد روسیه در سال۲۰۲۳

نابیولینا، مدیری که اقتصاد روسیه را بازسازی کرد

منبع: https://take-profit.org/en/statistics/inflation-rate/russia/

در واقع، نیاز به یک گذار جهش‌یافته بهینه پس از بحران سال ۲۰۰۸، با پیامدهای مثبت ناشی از اتخاذ این سیاست، به وقوع پیوست. البته برنامه‌ریزی دقیق و مدون ما در موفقیت و نتایج مثبت پیشامد کرده از اتخاذ سیاست هدف‌گذاری تورمی در اقتصاد روسیه، غیرقابل چشم‌پوشی است. در واقع، ما قبل از شروع بحران ۲۰۱۴ برای آغاز این مسیر آماده شده بودیم.

برای این مهم، ابتدا ابزارهای مورد نیاز برای تامین مالی مجدد بانک‌ها را توسعه دادیم که این ابزارها، استفاده از سیاست نرخ بهره را از طریق مکانیسم انتقال برای مدیریت تورم، ممکن ساخت. سپس، ما به تدریج به سمت نرخ ارز منعطف‌تر حرکت کردیم یعنی از یک نرخ کاملاً مدیریت شده، به یک نرخ شناور و پس از آن و بسیار مهم‌تر از دو مورد اول، از آنجایی که هدف‌گذاری تورمی به کیفیت مدل‌ها، پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌ها بستگی دارد، ما این ظرفیت را نیز توسعه دادیم. من فکر می‌کنم که این سه عنصر برای اطمینان از اینکه در اتخاذ سیاست هدف‌گذاری تورمی، ما قادر به دستیابی به اثراتی بودیم که به مردم وعده داده بودیم، بسیار مهم بودند. اکنون، پس از گذشت چهار سال هدف‌گذاری تورمی، من معتقدم که این چارچوب سیاست برای کشورهایی مانند روسیه، یعنی اقتصادهای بازار در حال ظهور، مناسب است. بسیاری این سیاست را اتخاذ کرده‌اند و من نمونه‌ای از کشورهایی را نمی‌شناسم که رسماً از هدف‌گذاری تورمی به سیاست‌های متفاوت تغییر مسیر داده باشند. (صندوق بین‌المللی پول،۲۰۲۳)

*سیاست‌های جسورانه الویرا نابیولینا در بانک مرکزی، نظام مالی را روسیه متحول کرد

در سال ۲۰۱۳ و درست در زمانی دوران ریاست نابیولینا آغاز شده بود که مولفه‌های موثر و قدرتمندی برای نابودی اقتصاد روسیه به صف ایستاده بودند. این مولفه‌ها که در قوی‌ترین حالت ممکن خود وجود داشتند، شامل افزایش بدهی شرکت‌های روسی در جهان، کاهش شدید قیمت نفت، محدودیت‌های بودجه، مکانیزم بانکی پُرچالش، تحریم‌های غرب علیه روسیه و کاهش سریع ارزش روبل، همگی در شرایط رکود اقتصادی جهانی بودند. راه‌حل‌های نابیولینا برای رفع این مشکلات پیچیده مبتنی بر اقتصاد بازار و مطابق با فلسفه اقتصادی لیبرالی او بود. همین امر باعث شد که در مدت ۵ سال در بازه زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۸، نظام مالی روسیه متحول شود و اثرات این تحول اقتصادی و مالی مثبت همچنان پابرجاست، به طوری که روسیه که هنوز با چالش‌های بزرگی روبرو است و همه مولفه‌های منفی و مخرب در آن فروکش نکرده‌اند، اخیرا توسط فدرال رزرو آمریکا به عنوان یکی از باثبات‌ترین اقتصادهای نوظهور در جهان با تورمی در پایین‌ترین سطح خود از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی اعلام شد. طوفان اقتصادی سال ۲۰۱۴ می‌توانست آسیب بسیار شدیدتری به سیستم اقتصادی و حتی سیاسی روسیه وارد کند، اما توانایی نابیولینا در اجرای موفقیت‌آمیز راه‌حل‌های جسورانه و موثر در مواجهه با چالش‌های قابل توجه، او را به عنوان یکی از قدرتمندترین بانکداران تاریخ روسیه مطرح کرده است، به طوری که نام او در صدر بحث‌های مربوط به جایگزینی پوتین در صورت بازنشستگی، مطرح شده است (اتحادیه بانک‌های مرکزی جهان،۲۰۲۳).

*بحران سال ۲۰۱۴ و اقدامات موثر نابیولینا در پیشبرد اهداف مالی و اقتصادی دولت روسیه

ریشه اصلی بحران ۲۰۱۴، در بحران مالی جهانی ۲۰۰۷-۲۰۰۸ نهفته است، زمانی که بسیاری از کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده، نرخ بهره را به صفر درصد کاهش دادند. به این ترتیب، صاحبان سرمایه و مشاغل در جهان به دنبال فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشورهایی با نرخ‌های بهره بالاتر نظیر اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه از جمله روسیه بودند. شرکت‌های روسی با انتشار اوراق قرضه و پذیرش وام مبتنی بر ارزهای خارجی، این وجوه سرمایه‌گذاری را جذب کرده و پذیرفتند. این امر در ابتدا، عملکردی ایمن تلقی می‌شد، زیرا بانک مرکزی روسیه، مبتنی بر سیاست اتخاذی خود، هر زمان که نرخ مبادله روبل به زیر ۵ درصد نسبت به سبدی از ارزهای جهانی می‌رفت، مداخلاتی در بازار انجام می‌داد. این رویه زمانی آغاز شد که روسیه در دهه ۱۹۹۰، هم به عنوان شرط تامین مالی و هم به عنوان راهی برای اطمینان از اینکه اقتصاد مبتنی بر روبل روسیه قادر به بازپرداخت وام‌های داده شده به ارزهایی غیر از روبل است، تامین مالی بانک جهانی را می‌پذیرفت. این سیاست از آن زمان تاکنون تا حد زیادی به عنوان راهی برای تضمین رتبه‌بندی اعتباری و ثبات در اقتصاد روسیه ادامه یافته است. در سال ۲۰۱۴، عرضه جهانی نفت در نتیجه ظهور فناوری‌های جدید رونق گرفت و قیمت این منبع طبیعی سقوط کرد. در پی این مسئله، درآمد دولت روسیه که به شدت به صادرات نفت وابسته بود، کاهش قابل ملاحظه‌ای را تجربه کرد. این اثر به نوبه خود، فشار زیادی را بر روبل روسیه ایجاد کرد زیرا سفته‌بازان که پیش‌بینی می‌کردند، وضعیت فعلی نفت، اقتصاد روسیه را فلج خواهد کرد، قریب به اتفاق علیه روبل، دست به اقدام سرسختانه زدند. الویرا نابیولینا تصمیم گرفت برای عبور از این بحران، اجازه دهد که روبل در قیمت واقعی خود در بازار، شناور شود. این ایده که مدت‌ها مورد بحث قرار گرفت، اگرچه بدون خطر نیست اما شناور شدن روبل، موجب بهبود رقابت صنایع روسیه در بازارهای جهانی شد. علاوه بر این، بیشتر تحلیل‌گران موافق بودند که پول روسیه به طور مصنوعی توسط سیاست سابق بالا نگه داشته شده و فشارها بر آن نادیده گرفته شده است، زیرا سرمایه‌گذاران مطمئن بودند که دولت به طور مداوم روبل را برای حفظ ثبات خود، تامین خواهد کرد. این محیط، البته، زمانی تغییر کرد که توانایی دولت برای تامین مالی مبتنی بر چنین تلاشی به طور جدی زیر سوال رفت (ژئو هیستوری تودی، ۲۰۲۲).

علاوه بر این، اقدام نابیولینا برای اجازه به شناور شدن روبل باعث شد تا دولت روسیه روبل بیشتری را صرف برنامه‌های اجتماعی و برنامه‌های هزینه کند. هر بشکه نفتی که در بازار روسیه به دلار فروخته می‌شد، روبل بیشتری را وارد روسیه می‌کرد، زیرا هر دلار برای خرید روبل بیشتر در داخل روسیه می‌آمد. این مسئله به طور مداوم به عنوان ابزاری در کمک به روسیه برای حفظ بودجه خود در طول بحران نام برده می‌شود (ژئو هیستوری تودی، ۲۰۲۲).

از سوی دیگر، فشارهای مالی و اقتصادی پس از الحاق کریمه به روسیه و تشدید تحریم‌های غرب، با محدود کردن فرصت‌های سرمایه‌گذاری و ارائه تسهیلات، نااطمینانی اقتصادی بیشتری را در روسیه ایجاد کرد. تحریم‌های حوزه کشاورزی علیه روسیه مشکلات داخلی را تشدید کرده، خطوط عرضه را مختل نمود و قیمت بسیاری از اقلام غذایی را بالا برد. برای مبارزه با تورم سریع، نابیولینا نرخ بهره بانک مرکزی را تا ۱۷ درصد افزایش داد و در داخل و خارج از کشور سپرده‌ها را جذب کرد و این وجوه را به سمت تامین مالی مجدد وام‌های ارزی هدایت کرد. این اقدام نابیولینا باعث شد که بازار روسیه بتواند به اصلاح خود کمک کند. علاوه بر این، نابیولینا اقدامات و حمایت‌های دولتی در بخش سرمایه‌گذاری در صنایع غذایی را تشویق کرد و با بومی‌سازی تولید، توانست بسیاری از قیمت‌ها، به ویژه قیمت کالاهای اساسی و استراتژیک را کاهش دهد (ژئو هیستوری تودی، ۲۰۲۲).

نابیولینا در ادامه اصلاحات جسورانه و هوشمندانه خود به سراغ بی‌ثباتی بخش بانکی رفت و موسسات و بانک‌هایی که در معرض ورشکستگی، کمبود سرمایه یا در استفاده از شیوه‌های بانکی، فاسد تلقی می‌شدند را به شیوه روش‌مند تعطیل کرد. انحلال یا ادغام این موسسات که با ابتکار عمل نابیولینا با بیمه سپرده‌گذاران ملی روسیه حمایت شد، در به حداقل رساندن کارکرد بانک‌های ضعیف و هدایت صنایع به سوی بانک‌های سالم‌تر، موثر عمل کرد.

می‌توان به صراحت اعلام کرد که تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات بسیار علنی نابیولینا و توانایی او در اتخاذ سیاست‌های جسورانه اما معتدل، به روسیه اجازه داد تا محیط اقتصادی خود بازیابی کرده و حفظ کند، محیطی که در آن نه مردم و نه سرمایه‌گذاران، وحشت‌زده نشده و احساس خطر نکردند. عملکرد نابیولینا موجب شد که دیگر هیچ اختلال عمده‌ای در موسسات خرده‌فروشی روسیه به وجود نیاید. در هر حال، هر چقدر هم که رویکردهای نابیولینا سخت‌گیرانه‌ باشد، توانسته است اقتصاد روسیه را تثبیت کند. با این حال، به نظر واضح است که نابیولینا متعهد به بازسازی اقتصاد روسیه است و آن را کمتر به مداخله دولت و درآمدهای نفتی وابسته میکند. سیاست‌های او به حفظ ثبات در شرایط نامطلوب و پایین نگه داشتن تورم، منجر شده است. توانایی او در رویارویی با وزنه‌های سنگین سیاسی روسیه و اعتماد آشکاری که پوتین به وی دارد، همگی نشان‌دهنده ادامه ایفای نقش بسیار مشهود و تاثیرگذار نابیولینا در اقتصاد روسیه است (ژئو هیستوری تودی، ۲۰۲۲).

*لغو مجوزهای بانکی غیرضرور و توسعه نظارت بر موسسات اعتباری

الویرا نبیولینا در اولین روز تصدی پست ریاست بانک مرکزی روسیه، در مصاحبه با روزنامه کامرسانت، اعلام کرد که یکی از اولویت‌های مهم بانک مرکزی در بستر فعالیت‌های تنظیم‌کننده بازار، توسعه نظارت بر موسسات اعتباری است. در ژوئیه ۲۰۱۳، بانک مرکزی فدراسیون روسیه شروع به لغو مجوز بانک‌های مشکل‌دار و موسسات اعتباری غیربانکی (NPO) کرد. در مجموع، در این مدت مجوزهای ۳۲۴ بانک و سازمان غیرانتفاعی لغو شدند. الویرا نبیولینا بارها تاکید کرد که مجوزها این نهادها، به دلیل وضعیت نامناسب مالی یا معاملات مشکوک لغو شدند. بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی، بیشترین دلیل لغو مجوزها مربوط به نقش موثر بانک‌ها در معاملات مشکوک بوده و به همین دلیل، مجوز ۱۶۱ سازمان اعتباری مالی، ابطال شدند. منبطق بر آمارهای موجود، این اقدام نبیولینا موجب شد که از سال ۲۰۱۳، حجم معاملات مشکوک در تراز پرداخت‌های فدراسیون روسیه به طور قابل توجهی کاهش یابد و در نیمه اول سال ۲۰۱۳، این رقم که ۱۷.۴ میلیارد دلار بود، در نیمه دوم سال ۲۰۱۶ با ۴۲ برابر کاهش، به ۴۰۵ میلیون دلار رسید (رویترز،۲۰۲۳).

الویرا نابیولینا، تنها رئیس بانک مرکزی تحت تحریم در جهان

در ۱۹ آوریل ۲۰۲۲، پس از حمله روسیه به اوکراین، نابیولینا توسط دولت استرالیا تحریم شد. در ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۲، پس از الحاق جنوب و شرق اوکراین به روسیه، الویرا توسط ایالات متحده، نیوزیلند و بریتانیا نیز مورد تحریم قرارگرفت. بدین ترتیب، الویرا نابیولینا اولین بانکدار مرکزی جهان محسوب می‌شود که تحت تحریم‌های سیاسی دولت‌های جهان قرار می‌گیرد (اتحادیه بانک‌های مرکزی جهان،۲۰۲۳).

موافقان و مخالفان الویرا نابیولینا درباره او چه گفتند؟

*ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، الویرا نابیولینا را موثرترین مقام دولتی زن از تاریخ تشکیل فدراسیون روسیه میداند و همواره در مجامع مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، وی را به عنوان مشاور معتمد مالی و اقتصادی خود با قابلیت قرار گرفتن در بالاترین جایگاه‌های سیاسی در روسیه، معرفی کرده است (فوربس۲۰۲۳).

*دمیتری مدودف، نخست وزیر سابق روسیه، اقدامات الویرا نابیولینا در جایگاه ریاست بانک مرکزی این کشور را عامل مهمی در جلوگیری از وقوع بحران‌های پی در پی در اقتصاد روسیه می‌داند (نیویورک تایمز،۲۰۲۲).

*میخائیل میشوستین، رئیس اسبق سازمان امور مالیاتی روسیه و نخست وزیر فعلی، تصمیم‌سازی‌های خردمندانه نابیولینا در جایگاه عالی‌ترین مقام اجرایی بانک مرکزی به ویژه پس از آغاز تنش نظامی بین اوکراین و روسیه را، قابل تحسین و موثر دانست (فوربس۲۰۲۳).

*ویاچسلاو والودین، رئیس دومای دولتی مجلس فدرال فدراسیون روسیه، الویرا نابیولینا را یک تکنوکرات کاملاً حرفه‌ای و زیرک دارای عملکردی هوشمندانه می‌داند (نیویورک تایمز،۲۰۲۲).

*جروم پاول، رئیس فعلی فدرال رزرو ایالات متحده، در اولین جلسه کاری سال ۲۰۲۳ در ۷ ژانویه در نیویورک، نابیولینا رئیس بانک مرکزی روسیه را به بی‌اخلاقی اقتصادی-سیاسی برای پیشبرد اهداف روسیه در رویارویی با دلار ایالات متحده آمریکا، متهم کرد (واشنگتن پست،۲۰۲۳).

*جنت یلن، وزیر فعلی خزانه‌داری ایالات متحده و رئیس اسبق فدرالرزرو، اقدامات و تصمیمات الویرا نابیولینا در تنش نظامی روسیه و اوکراین را خطرناک و غیر قابل قبول دانست و یکی از حامیان اصلی تحریم نابیولینا در سال ۲۰۲۲ بوده است (واشنگتن پست،۲۰۲۳).

*لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا از اتحادیه بانک‌های مرکزی جهان، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی خواسته است که در یک تصمیم و موضع مشترک، با اقدامات خارج از چارچوب الویرا نابیولینا در مقام ریاست بانک مرکزی روسیه در مسیر دستیابی ولادیمیر پوتین به اهداف مالی چالش‌آفرین و خطرناک، مقابله کنند (واشنگتن پست،۲۰۲۳).

*واسیلی نبنزیا، دیپلمات روس، قائم مقام سابق وزیر امور خارجه و نماینده دائم روسیه در سازمان ملل، رابطه نزدیک الویرا نابیولینا با پوتین را به عنوان یک مانع مهم و چالش برانگیز در حفظ استقلال بانک مرکزی روسیه می‌داند. وی در اینباره گفته است که طبق قانون اساسی روسیه، تصمیمات بانک مرکزی می‌بایست مستقل از ریاست‌جمهوری و قوه مقننه روسیه باشد. اما سبک مدیریت نابیولینا متاسفانه چنین چیزی را نشان نمی‌دهد و این امر در بلندمدت به ضرر اقتصاد روسیه، به ویژه در عرصه بین‌الملل خواهد بود (واشنگتن پست،۲۰۲۳).

*سرگئی گلاویف، که در حال حاضر مشاور ویژه اقتصادی رئیس‌جمهور است، نابیولینا را به دلیل اتخاذ سیاست‌های نرخ بهره، امتناع او از اجرای کنترل‌های رسمی سرمایه و تصمیمش برای شناور کردن روبل، به شدت محکوم کرده است. او همچنین سیاست‌های او را بازگشتی به شوک درمانی ناموفق دهه ۱۹۹۰ نامید (واشنگتن پست،۲۰۲۳).

منابع: