سیاست تثبیت اقتصادی بانک مرکزی که از اواخر سال ۱۴۰۱ توسط محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی آغاز شد، هدف ثبات در بازارها از جمله ارز را دنبال می‌کند. با وجود سیاست تثبیت، نرخ دلار طی سال‌جاری در یک کانال مشخص نوسان داشته است.
دکتر فرزین در ۲۷ اردیبهشت ماه سال‌جاری، صحبت از ایجاد یک صندوق کرد که به نظر می‌رسید مشابه کارکرد صندوق تثبیت بازار سرمایه باشد و از این طریق به سیاست تثبیت بانک مرکزی درخصوص ثابت نگه داشتن قیمت دلار کمک خواهد شد. فرزین گفته بود: به زودی "صندوق تثبیت ارزی" نیز راه‌اندازی می‌شود و در حال نگارش آئین‌نامه آن هستیم تا در مواقع بحران به این واسطه منابع لازم را در اختیار داشته باشیم و از روش‌های مختلف برای ثبات بازار ارز در کشور استفاده شود.
صندوق تثبیت ارز، به زودی یکی از ابزارهای بانک مرکزی برای کنترل میزان ارز موجود در بازار خواهد بود. به عبارت دیگر این صندوق، عرضه و تقاضای ارز را مدیریت می‌کند تا ضمن اینکه خروج بی‌رویه ارز از کشور صورت نگیرد، به میزان تقاضا هم در بازار وجود داشته باشد. یکی دیگر از نتایج اجرای این سیاست، عدم افزایش‌های ناگهانی نرخ ارز است، یعنی بانک مرکزی در مواقع نیاز با استفاده از صندوق ارزی خود در بازار حضور پیدا خواهد کرد تا از هیجانات و التهابات بازار جلوگیری کند.
تجربه بازار سرمایه، جرقه ایجاد صندوق تثبیت بازار ارز برای به ثبات رسیدن اقتصاد کشور را زد. این موضوع همت مسئولان امر به ویژه مسئولان بانک مرکزی را برای ایجاد هرچه زودتر صندوق می‌طلبد، تا سیاست تثبیت بانک مرکزی با ابزارهای بیشتری اهداف خود را پیش ببرد.
در این خصوص هفته‌نامه تازه‌های اقتصاد گفتگویی با دکتر علی رحمانی، مدیرعامل اسبق شرکت بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
بانک مرکزی پس از راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران به منظور ایجاد مرجعیت نرخ ارز در بازار، برنامه ایجاد صندوق تثبیت ارزی را در دستور کار دارد. این صندوق چه کارکردهایی به دنبال خواهد داشت؟
بازار طلا و ارز که متولی اصلی آن بانک مرکزی است، باید یک بازار کارامد باشد که لازمه این کارایی و کارآمدی در گام نخست است که بازار کارآیی عملیاتی داشته باشد. کارآیی عملیاتی بدین معنی است که یک بازار متشکل و منسجم برای ارز و طلا شکل بگیرد که ایده راه‌اندازی مرکز مبادله طلا و ارز در همین راستا است، همچنین باید ابزارهای مالی لازم در این بازار طراحی و استفاده شود که در این حوزه باید کارهای زیادی صورت گیرد.
از طرف دیگر، باید نهادهای مربوط نیز شکل بگیرد که در بازار ارز و طلا بخش زیادی از این نهادها صرافی‌ها هستند، یکی از اینها نیز می‌تواند صندوق تثبیت ارزی باشد، البته نهادهای دیگری مثل تامین‌کنندگان ارز و نقدینگی (مثل بازارگردان‌ها) نیز نیاز داریم تا در زمانی که ارز عرضه می‌شود، ولی تقاضایی برای آن وجود ندارد این ارز را خریداری کنند.
صندوق تثبیت ارزی می‌تواند در این امر نقش ویژه‌ای ایفا کرده و مرجع تصمیم‌گیری‌ها شود که به نظر می‌رسد بانک مرکزی در جهت این کارایی عملیاتی در حال گام برداشتن است، ولی در بازار بایستی شفافیت اطلاعاتی و معاملاتی وجود داشته باشد و این دو حوزه نیاز به بهبود و کار اساسی دارد.
در عین حال، اگر این اتفاق بیفتد هم کشف قیمت ارز و طلا به نحو قابل اطمینان و منصفانه‌ای صورت خواهد گرفت و هم بازار شفاف و کارآمد در حوزه ارز و طلا خواهیم داشت.
از اهداف اصلی بانک مرکزی در قالب این صندوق، تضمین معاملات و همچنین کاهش ریسک‌های آتی بازار ارز است. در این زمینه چه تحلیلی دارید؟
البته برای تضمین معاملات یک نهاد تسویه مرکزی (ccp) نیاز داریم تا از طریق آن معاملات در بازار ارز و طلا انجام شود، چون در بازار ارز نیمایی نمونه‌هایی داشته‌ایم که صادرکننده ارزی فروخته، ولی در زمان موعد تحویل خریدار نشده است با این حال، اگر نهاد تسویه مرکزی وجود داشته باشد، این اتفاقات صورت نخواهد گرفت.
طبیعی است که اگر بازار ارز و طلا کارامد باشد، این امر سبب توزیع ریسک و کاهش ریسک خواهد شد، ولی این شروع امر است و در ادامه می‌توان ابزارهای مشتقه در بازار ارز تعریف کرد که صندوق تثبیت ارزی به بهترین نحو می‌تواند این امر را ممکن کند.
در دانشگاه الزهرا یک پیشنهاد صندوق ارزی دادیم، در کشورمان ارز دولتی باید فروخته شود که صرف نیازها و هزینه‌های آن شود، با این حال در کشورمان نیاز به این داریم که سپرده‌گذاری ارزی یا منابع ارزی غیر از بانک مرکزی داشته باشیم که اگر صندوق‌های ارزی راه‌اندازی شود، می‌توانند به این امر کمک کنند و سبب شفافیت شوند.
به همین دلیل صندوق تثبیت ارزی مانند صندوق توسعه بازار سرمایه و صندوق تثبیت بازار سرمایه، می‌تواند راهگشا باشد که با همکاری، معاملات و تصمیم‌گیری این صندوق‌ها شاهد ایجاد یک ثبات در بازار یا جلوگیری از نوسانات و شوک‌های ارزی باشیم.
ایجاد شرایط ضمانت ثبات نرخ ارز مثلا در بازه‌های شش‌ماهه برای بازرگانان از طریق صندوق تثبیت، چه کارکردی خواهد داشت؟ چقدر به آرامش در کل بازار ارز و حذف هیجانات قیمتی منجر می‌شود؟
اینکه بتوانیم ریسک نرخ ارز را از طریق ابزارهای مشتقه‌ای مثل معاملات سلف و آتی و.. مدیریت کنیم می‌تواند در این زمینه ارزشمند باشد. اگر بتوان یک نرخ شش‌ماهه‌ای را برای این امر در نظر گرفت، می‌تواند ریسک‌های تجارت را کاهش دهد و امکان برنامه‌ریزی را برای فعالان اقتصادی به همراه داشته باشد.
با این حال، باید نگاه بلندمدت به موضوع داشته باشیم و فکر کنیم این بازار با این نگاه ساماندهی شود، ولی اقدامات بانک مرکزی طی یک سال اخیر بسیار خوب و ارزنده بوده است. از طرف دیگر می‌توان در زمینه صندوق تثبیت ارز از تجربه بازار سرمایه و صندوق تثبیت این بازار نیز استفاده کرد و همچنین می‌توان صندوق‌های ارز را در بازار سرمایه هم شکل داد تا به گسترش عمق بازارهایمان کمک شایانی کند. عمق پیدا کردن و بزرگ شدن بازار یک نکته اساسی است که باعث کاهش نوسانات و ریسک‌های بازار می‌شود.
سیاست کلان بانک مرکزی، پیگیری تثبیت در دوره‌های پیش رو و ایجاد زمینه‌های مکمل در اجرای سیاست تثبیت از جمله صندوق تثبیت خواهد بود. در صورت ادامه روند حفظ ثبات و آرامش در بازار ارز، تا چه میزان شرایط تجاری تسهیل خواهد شد و چقدر می‌توان به حذف بازار غیررسمی ارز، امیدوار بود؟
صندوق تثبیت ارزی یک نوع صندوق مدیریت است، به طوری که به نظر می‌رسد با توجه به ارقام تورم نمی‌خواهیم نرخ ارز را ثابت نگه داریم، چون به نفع واردات و به ضرر صادرات خواهد بود، ولی با توجه به ابعاد تورمی آن باید مدیریت درستی روی این امر صورت گیرد.
این صندوق‌ها و ابزارها کمک خواهد کرد که بازار ارز را مدیریت کرده و جلوی شوک‌ها را بگیریم، به طوری که تا چند سال پیش عمدتا می‌گفتند گروهی در امارات با ۱۰ میلیون دلار می‌توانستند بازار ارز کشورمان را دچار نوسان کنند. وقتی خودمان صندوق تثبیت ارزی یا صندوق تامین نقدینگی داشته باشیم، به جای آنکه ارز را به صورت غیررسمی بین صرافی‌ها توزیع کنیم، از طریق این صندوق‌ها این امر صورت می‌گیرد تا شفافیت اطلاعات و معاملاتی بالا برود.
نظر شما