بانک مرکزی بعد از راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا و اجرای برنامه تثبیت اقتصادی، قصد دارد از ابزارهای مختلفی برای آرامش بازار ارز استفاده کند. یکی از این ابزارها تشکیل "صندوق تثبیت ارزی" است که آیین‌نامه آن در حال تدوین است. هدف از راه‌اندازی این صندوق، برقراری ثبات در بازار ارز در مواقع بحران یا تغییرات نرخ ارز است.
این صندوق که از نمونه‌های موفق آن در روسیه وجود دارد، در تلاش خواهد بود به صورت تدریجی و برنامه‌ریزی شده، نرخ ارز را مدیریت کرده و برخلاف گذشته، به دنبال تثبیت نرخ ارز حقیقی باشد. چنین سیاستی منجر به این خواهد شد که ذخایر ارزی کشور به جای تزریق بی‌رویه به بازار و احتمالاً خروج آن به روش‌های مختلف از کشور، صرف سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت شود. همچنین یکی دیگر از نتایج اجرای این سیاست، عدم افزایش‌های دفعی و ناگهانی نرخ ارز خواهد بود و بانک مرکزی به موقع با استفاده از منابع صندوق ارزی خود، در بازار حضور پیدا خواهد کرد.
دکتر آلبرت بغزیان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفتگو با هفته‌نامه "تازه‌های اقتصاد"، کارکرد اصلی صندوق تثبیت ارزی را پوشش ریسک و خطر نوسانات نرخ ارز ارزیابی می‌کند و معتقد است که با ایجاد این صندوق، اقتصاد به ثبات بیشتری می‌رسد. گفتگوی کامل تازه‌های اقتصاد با این اقتصاددان به شرح زیر است.
بانک مرکزی پس از راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران به منظور ایجاد مرجعیت نرخ ارز در بازار، برنامه ایجاد صندوق تثبیت ارزی را در دستور کار دارد. این صندوق باید چه کارکردهایی داشته باشد؟
نرخ ارز یکی از دلایل اصلی افزایش ریسک‌پذیری اقتصاد ایران است، به عبارتی ارز از آن دسته کالاهایی است که تغییرات قیمتی آن، اثر مستقیم بر بازارها دارد و ریسک اقتصادی، ریسک تولید، ریسک سرمایه‌گذاری و در مجموع ریسک فعالیت‌های اقتصادی را بالا می‌برد.
با افزایش نرخ ارز از هزار تومان اوایل دهه ۹۰ تاکنون، قیمت کالاها چندین برابر شده است، در این سال‌ها در مواقعی نرخ ارز کاهشی بوده یا ثبات داشته، اما نرخ کالاهایی که با افزایش قیمت ارز بالا رفت، هیچگاه پایین نیامد.
ثبات قیمت ارز در بازار و اقتصاد آرامش ایجاد می‌کند، البته ثبات قیمتی به معنی فیکس شدن یا میخکوب کردن قیمت نیست. بانک مرکزی حدود یک سال است که برنامه ثبات ارزی را اجرا می‌کند، در این برنامه هدف کاهش نوسانات نرخ ارز است و می‌بینیم که در این مدت قیمت دلار در بازار در محدوده مشخصی نوسان داشته است.
بانک مرکزی در مرکز مبادلات ارزی، نیازهای ارزی را شناسایی می‌کند و براساس نرخ توافقی ارز مبادله می‌شود. در واقع بانک مرکزی قیمت‌گذاری نمی‌کند، اما نوسان قیمتی هم کاهش یافته است. با تشکیل صندوق تثبیت ارزی، نوسانات نرخ ارز، موجب اختلال در بازار نمی‌شود و در واقع مدیریت نوسانات شکل می‌گیرد.
از اهداف اصلی بانک مرکزی در قالب این صندوق، تضمین معاملات و همچنین کاهش ریسک‌های آتی بازار ارز است. در این زمینه چه تحلیلی دارید؟
صندوق مانند یک صندوق ذخیره یا انبار عمل می‌کند، در مواقعی که بازار ثبات دارد و تامین ارز مشکلی ندارد، ارزهای اضافه از بازار جمع و در صندوق ذخیره می‌شود. به این ترتیب در زمان شوک ارزی، تحریم جدید یا مثلا بلوکه شدن دارایی‌های ارزی، دچار اختلال در بازار و افزایش یک شبه قیمت نمی‌شویم، صندوق با تامین ارز مورد نیاز، از شوک جلوگیری می‌کند. این برنامه‌ای است که تقریباً تمام بانک‌های مرکزی کشورها آن را اجرایی می‌کنند. هر چه نرخ ارز غیرقابل پیش‌بینی باشد و نوسات زیادی داشته باشد، عملا به بی‌ثباتی اقتصادی به ویژه در بخش تولید منجر می‌شود.
یکی از مسائل مهم در بازار ارز طی سال‌های اخیر، وجود رویه هیجانی و جهش‌های قیمتی بود. کنترل این روندها از سوی بانک مرکزی در قالب صندوق تثبیت، چه آثاری بر فعالیت تجار و بازرگانان خواهد داشت؟
ثبات نرخ ارز به آرامش اقتصادی کمک می‌کند، بنابراین با تشکیل صندوق، روند تامین ارز تجار، بازرگانان، تولیدکنندگان و واردکنندگان با مشکلات کمتری مواجه می‌شود و اطمینانی از جهت تامین ارز مورد نیاز به متقاضیان داده می‌شود و روند تامین ارز، شکلی منطقی پیدا می‌کند. فعالان اقتصادی، واردکنندگان، صادرکنندگان، تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران و .. نیاز دارند فعالیت خود را بر اساس قیمت‌ها برنامه‌ریزی کنند و مهم‌ترین قیمت تاثیرگذار بر فعالیت آنها نیز نرخ ارز است. وقتی نرخ ارز دستخوش تغییرات مداوم است، که این تغییرات در کشور ما همیشه به صورت جهش قیمت وجود دارد، تصمیم‌گیری را مشکل و اعتماد فعالان اقتصادی را خدشه‌دار می‌کند.
هر چه بتوان با برنامه‌ریزی، آرامش را در بازار ارز حاکم کرد، آرامش در کل اقتصاد حاکم می‌شود، آرامش اقتصادی پیش زمینه افزایش مشارکت در اقتصاد است که ما سال‌ها شاهد کاهش مشارکت اقتصادی، به خاطر افزایش ریسک‌ها بوده‌ایم.
سیاست کلان بانک مرکزی، پیگیری سیاست تثبیت در دوره‌های پیش‌رو و ایجاد زمینه‌های مکمل در تکمیل این سیاست، از جمله از طریق صندوق تثبیت است. در صورت ادامه روند حفظ ثبات و آرامش در بازار ارز، چقدر می‌توان به حذف بازار غیررسمی ارز، امیدوار بود؟
تشکیل صندوق تثبیت ارزی کاهش ریسک در بازار را به دنبال دارد. خدمات و سیاستی که بانک مرکزی در این مدت اجرا کرده، با این هدف بوده که اقتصاد دچار شوک ارزی نشود و جهش‌های قیمتی رخ ندهد. بانک مرکزی تلاش می‌کند با حفظ ثبات، شوک‌ها و جهش‌های قیمتی برگشت‌ناپذیر را کنترل کند.
این سیاست موفق بوده و ما می‌بینیم در بازار ارز، سکه، خودرو، مسکن و ... در یک سال اخیر، تغییرات قیمتی مداوم و یا جهش قیمت مانند سال‌های قبل نداشتیم.
بازار غیررسمی زمانی شکل می‌گیرد و فعالیت‌ها در آن تشدید می‌شود که جهش‌های قیمتی داریم و از سوی دیگر ارز مورد نیاز متقاضیان تامین نمی‌شود، در این شرایط مراجعه به بازار غیررسمی برای تامین ارز به مقاصد مختلف از رفع نیاز تا سرمایه‌گذاری و سودجویی، زیاد می‌شود، اما وقتی ثبات برقرار است و از سوی دیگر بانک مرکزی متعهد به تامین ارز متقاضیان است، بازار غیررسمی کارکرد خود را از دست می‌دهد. شوک‌های ارزی، اخلال در اقتصاد ایجاد می‌کرد و افرادی همیشه از این اخلال بیشتری منفعت را برده‌اند.
اگر نظارت بر بازار ارز تشدید شود، از سوی دیگر ریسک‌پذیری بازار هم با اجرای برنامه‌هایی مانند ثبات قیمتی و یا تشکیل صندوق تثبیت ارزی کاهش یابد، اختلال در اقتصاد کمتر می‌شود. بررسی بازار ارز نشان می‌دهد که بانک مرکزی در کنترل نرخ ارز موفق بوده است و توانسته عوامل مخرب تاثیرگذار بر نرخ ارز را کنترل کند.
با ذخیره ارزهای مازاد در صندوق مانند صندوق تثبیت، ثبات نرخ ارز نیز بیشتر می‌شود. این شرایط تخصیص ارز را بهبود می‌بخشد و نگرانی از عدم تخصیص ارز به خصوص برای تولیدکنندگان کمتر می‌شود.
نظر شما