به گزارش هفته نامه "تازه‌های اقتصاد"، در اقتصاد دلایل پیدایش تورم را به دو دسته از عوامل اقتصادی ارتباط می دهند که عبارتند از عوامل ناشی از افزایش تقاضا یا فشار تقاضا و افزایش هزینه تولید که به آن فشار هزینه تولید می گویند. در مورد افزایش تقاضا، جان کلام در این است که تورم بر پایه نابرابری در مورد میزان پول در گردش و میزان کالا ها و خدمات موجود در اقتصاد به وجود می آید. ایران در شرایط حاضر از مشکل تورم مزمن رنج می برد. من آمار تاریخی تورم در ایران را از منابع بانک جهانی برای ۶۳ سال گذشته از سال  ۱۳۳۸ تا سال ۱۴۰۱ مورد بررسی قرار دادم که نشان داد در ۶ دوره ۱۰ ساله نرخ تورم در ایران دستخوش تغییراتی شد.

در حال حاضر، کشور های زیادی با تورم مواجه هستند و همانطور که قبلا به آن اشاره کردم، ریشه های تورم را باید در فشار تقاضا و یا افزایش هزینه تولید جستجو کرد گه گاه دلایل تورم ناشی از هر دو این شرایط است. با جنگ روسیه و اوکراین، قیمت نفت و گاز به شدت صعود کرد و در این میان شرکت های نفتی نیز از آب گل آلود ماهی گرفتند و به قیمت های خود افزودند و در مقابل سود های سرسام آور به دست آوردند.

بیشتر کشورهای غربی بر این باورند که تنها راه چاره تورم کاهش عرضه پول است و در واقع همیشه بر این باور هستند که به تورم باید همواره به صورت یک پدید پولی نگریست. از این رو در اغلب این کشور ها متوجه آن هستیم که نرخ بهره افزایش یافته و بانک های مرکزی از این روش به مباره تورم رفته اند. شکی نیست که کاهش عرضه پول از طریق افزایش بهره بانکی، منجر به افت تولید و ایجاد بیکاری خواهد شد، ولی این اقتصاد ها بر این باورند که کاهش تورم بر ایجاد بیکاری و کاهش تولید اولویت دارد.

اما درباره ابرتورم باید گفت که ابرتورم، تورمی بسیار بالاست (حدود ۵۰ درصد به بالا در هر ماه) و به صورت سریع، در یک اقتصاد راه می یابد و قابل کنترل نیست. نمونه های آن را اخیرا می توان در زیمباوه مشاهده کرد. ابرتورم موجب آن می شود که مردم شروع به احتکار کنند و مهم نیست که چه نوع کالایی باشد و در مقابل فروشندگان نیز علاقه ای به فروش ندارند و ترجیح می دهند آنچه را قرار است امروز بفروشند به فردا موکول کنند.

راه چاره ابرتورم، ایجاد یک پول جدید است که باید به یک دارایی با ارزش به عنوان مثال طلا یا یک واحد پولی قابل اعتماد وابسته شود. به نظر من شرایط موجود ایران آن را در گروه کشورهایی که در ابر تورم هستند قرار نمی دهد. اینکه آیا ایران به صورت ناگهانی می تواند در ابرتورم غوطه ور شود بعید است. در مورد همه کشور هایی که با ابرتورم مواجه شدند، شرایط اقتصادی در طی سال های متوالی از بد به مراتب بدتر شد. دولت های مختلف ایران در طی سال های گذشته به دلایل متفاوت، در جهت تامین کسری بودجه خود به افزایش عرضه پول در اقتصاد ایران متوسل شده اند. ایران یکی از کشورهای جهان است که نسبت درآمد های مالیاتی آن به تولید ناخالص داخلی در حد بسیار نازلی در طی سال های طولانی بوده است به نحوی که درصد درآمد های مالیاتی به تولید ناخالص داخلی ایران ۷ درصد یا حتی زیر ۵ درصد طی سال های متوالی بوده و اگر آن را با کشور های دیگر مقایسه کنیم، ایران به صورت مشخص در گروه کشورهایی است که برای تأمین بودجه خود به درآمدهای غیرمالیاتی از جمله درآمد های ناشی از فروش نفت و گاز متوسل می شود. سیستم های مالی و بانکی ایران نیازمند دوباره سازی است. اصلاح نظام بانکی خود یکی از اقدامات برای ترمیم و دوباره سازی ساختار اقتصاد ایران است.

جمشید دموئی؛ مدیر مرکز بررسی های اقتصادی مسائل اجتماعی دانشگاه لوترن کالیفرنیا