محمدحسین روشنک - رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و تاجیکستان: حذف دلار از تجارت خارجی ایران و تبادلات با کشورهای دیگر به این سادگی امکان‌پذیر نیست و سال‌های زیادی زمان می‌برد، نباید این فکر را کنیم که به آسانی می‌توان ارزهای کشورها را جایگزین دلار کرد. در عین حال، ممکن است دلار در تبادلات ایران با کشورهایی مانند عراق و افغانستان حذف و ارزهای محلی جایگزین آنها شود. در خصوص تجارت با تاجیکستان، در حال حاضر مبادله ریالی و سامانی در تجارت ایران و تاجیکستان نداریم و با استفاده از ارز بین‌المللی با تاجیکستان تجارت می‌کنیم.

مشکلات در حوزه صادرات به موضوع برگشت ارز حاصل از صادرات مربوط می‌شود، با وجود اینکه سیاست‌های ارزی بانک مرکزی خوب و مورد قبول بوده، اما از نظر صادرات خوب نیست. برای مثال سرمایه‌گذار خارجی که می‌خواهد در ایران سرمایه‌گذاری کند را دلیلی ندارد که مجبور کنیم از طریق بانک این سرمایه‌گذاری را انجام دهد. مشخص است سرمایه او از خارج از کشور وارد شده است و باید سرمایه‌گذاری او به رسمیت شناخته شود. پیگیری بازگشت ارز حاصل از صادرات برخی کالاها از جمله پتروشیمی و فولاد که حجم بسیار زیادی از حجم صادراتی ایران را تشکیل می‌دهند، توجیه دارد اما برای کالاهایی مانند پسته، زعفران و گیاهان دارویی که توسط بخش خُرد خصوصی انجام می‌شود، خیر. در این رابطه بانک مرکزی از صادرکننده میزان و رقم محصول صادراتی را درخواست کند و ارز حاصل از صادرات را به نرخ بازار مورد قبول قرار دهد.

در زمینه وضعیت مراودات تجاری ایران و تاجیکستان نیز باید گفت که تاجیکستان تنها دو سه قلم کالا از جمله پنبه، آلومینیوم و خشکبار (میوه‌های خشک) را به ایران صادر می‌کند، البته این کشور کالاهای معدنی هم دارد که به خوبی استخراج نمی‌کنند و ایران این کالاها را وارد نمی‌کند. از زمان آغاز مراودات تجاری بین دو کشور، ایران هزاران قلم کالا به تاجیکستان صادر می‌کرد، اما اکنون به دلیل اینکه قیمت تمام شده کالا در ایران بالا رفته، میزان صادرات به تاجیکستان کاهش یافته است. زمانی که ایران بیشترین میزان صادرات به تاجیکستان را داشت، نرخ ارز حداکثر دو هزار تومان بود که پس از افزایش نرخ ارز، به تدریج اقلام صادراتی به تاجیکستان کاهش یافته است.

اکنون محصولات شوینده، مصالح ساختمانی مانند کاشی و سرامیک و برخی موادغذایی صادرات داریم و عمدتا کالای صادراتی ایران به کشورهای آسیای میانه از جمله تاجیکستان، براساس مشتقات پتروشیمی است، از طرفی صادرات فولاد و فرش ماشینی نیز به این کشور انجام می‌شود.

بسیاری از اقلام عمده صادراتی که در گذشته به تاجیکستان داشتیم از تجارت با این کشور خارج شده، ما در گذشته سالی ۴۰ میلیون دلار روغن نباتی، مرغ و تخم‌مرغ، کنسرو و محصولات غذایی مختلف صادر می‌کردیم. میزان صادرات ایران به تاجیکستان از نظر رقم ارزی تغییر چندانی نداشته، چرا که با وجود کاهش تنوع در محصولات صادراتی، حجم صادرات همین محصولات افزایش یافته، اما رشد مورد انتظار در میزان ارزش کالاهای صادراتی را نداشتیم. برای مدتی تجارت ایران و تاجیکستان به حداقل رسیده بود که با رفت و آمد مسئولان دولت سیزدهم و دولت تاجیکستان، ارتباط سیاسی و اجتماعی بهبود پیدا کرده و از این بابت مشکلات حل شده است و با بهبود روابط سیاسی و اجتماعی میان دو کشور، حجم تجارت ایران و تاجیکستان رشد پیدا کرده است. برای توسعه تجارت راهکاری که وجود دارد این است که ارز حاصل از صادرات، غیر از مواد پتروشیمی، نفت، فولاد و در کل موادخام به نرخ بازار از صادرکننده توسط دولت خریداری شود. از طرفی در رابطه با سرمایه‌گذاری‌های خارجی، هر سرمایه‌گذاری که ساختمان یا کارخانه در ایران ساخت را به عنوان آورده ارزی او قبول کنند و نیاز به سرمایه دیگری نداشته باشد.