رسول خوانساری - پژوهشگر پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی: تکالیف متعددی که در حوزه ریالی و ارزی به بانک مرکزی تحمیل شده، بسیاری از مواقع باعث شده که بانک مرکزی نتواند وظایف اصلی و ذاتی خود را به خوبی ایفا کند، در حالی که این تکالیف ذاتاً وظایف مجموعه‌های دیگری مثل وزارت صمت، کشاورزی و ... است. بحث تخصیص ارز و مواردی از این دست شاید تکالیف ذاتی بانک مرکزی نباشد و این موارد بسیاری از مواقع باعث می‌شود بانک مرکزی درگیر امور اجرایی شود و وظیفه اصلی بانک که سیاست‌گذاری و نظارت است، به خوبی اجرا نشود.

بانک مرکزی در حوزه ارز باید به نحو جدی‌تری از ابزارهای سیاستی استفاده کند. برای مثال اوراق مرابحه ارزی اقدام خوبی بود که انجام شد و بانک مرکزی دستورالعمل اجرایی آن را ابلاغ کرد، اما رغبت لازم نسبت به این اوراق ایجاد نشده است.

ظرفیت زیادی برای استفاده از این ابزارها توسط بانک مرکزی وجود دارد که در حوزه تقاضا می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. در مورد ابزارهایی که کارکرد مدیریت ریسک و ثبات‌بخشی به بازار دارند، مانند ابزارهای مشتقه ظرفیت فقهی و حقوقی هم وجود دارد، اما در یک نگاه بلندمدت، بانک مرکزی باید بتواند این ابزار را در اختیار متقاضیان قرار دهد.

افرادی که نگاه سرمایه‌گذاری و پوشش ریسک دارند می‌توانند از این ابزار استفاده کنند، این ابزار ابتدا به صورت محدود در یک حجم محدودی از بازار مشتقه ارزی در سطح کلان و سپس در سطح خُرد می‌تواند در اختیار متقاضیان قرار بگیرد. این ابزار می‌تواند پیش‌بینی‌پذیری که در حوزه ارز فعالان اقتصادی به آن نیاز دارند را فراهم کند، با این حال بسیاری از مواقع درگیری‌های اجرایی بانک مرکزی باعث می‌شود نقشه کلان مورد بی‌توجهی قرار گیرد.

بانک مرکزی اکنون در وضعیت بهینه‌ای قرار دارد که لزوماً برای اقتصاد و جامعه بهینه نیست و تکالیفی بر دوش بانک مرکزی بار شده که موجب شده تلاش‌های بی‌ثمر باشد. برای مثال الان ذرت وارداتی کشور با تعرفه دامی (تعرفه ذرت دامی یک درصد و انسانی ۵۵ درصد است) با دلار ۲۸۵۰۰ تومان وارد و در کارخانه محصولات فروکتوزی که مصرف انسانی دارد، استفاده می‌شود و با وجود همه تلاش‌هایی که بانک مرکزی می‌کند در نهایت کنترلی که باید در بخش دیگری انجام شود، صورت نگرفته و مسیر را به بی‌راهه برده است که علاوه بر آسیب اقتصادی، آسیب جانی به سلامت افراد جامعه وارد می‌کند.

در عین حال، وقتی بحث اصلاح رویه و اخذ مجوز از سازمان غذا و دارو مطرح می‌شود، به یکباره فشار زیادی به وزارت جهاد و بانک مرکزی با کلیدواژه ضربه زدن به تولید شکل می‌گیرد.

در مجموع در اینباره که رانت در اقتصاد شکل گرفته و وضعیت نابهینه در کلیت اقتصاد وجود دارد، همه وفاق داریم اما در اینباره که اقدام شکست ساختاری چگونه باشد باید بررسی شود و طرحی نو دراندازیم.