به گزارش هفته نامه تازه های اقتصاد دیپلماسی سیاسی ایران اخیرا شاهد تحرکات بسیار جدی و خیز بزرگ به سمت ایجاد روابط متوازن و پایدار در منطقه به ویژه با همسایگان و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بوده است. تفاهم ایران و عربستان سعودی و سفر وزیر خارجه این کشور به تهران، سفر «علی شمخانی»، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی و «حسین امیر عبداللهیان»، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به امارات و دیدار با مقام های این کشور و خیز کشورهای عربی دیگری چون مصر و بحرین و اردن برای از سرگیری روابط با ایران از جمله تحرکات گسترده ای است که دیپلماسی ایران در مناسبات سیاسی اخیر در سطح منطقه شاهد بوده است.
به موازات پیشبرد دیپلماسی سیاسی، دیپلماسی اقتصادی ایران نیز از محور ایجاد روابط با همسایگان و کشوهای عربی حوزه خلیج فارس دور نمانده و روابط تجاری و اقتصادی در منطقه نیز نمودی پررنگ تر از گذشته پیدا کرده است که قطعا آثار و نتایج آن هم به نفع ایران و هم به نفع کشورهای آن سوی معادله خواهد بود.
یکی از کارکردهای اصلی دیپلماسی اقتصادی برای هر کشوری که از رهگذر رایزنی ها و دیدارهای مقام های اقتصادی با همتایان و بزرگان اقتصادی طرف های مقابل حاصل می شود، در زمینه ارز و مبادلات ارزی است. اخیرا «محمد رضا فرزین»، رئیس کل بانک مرکزی ایران سفر دوره ای به منطقه را آغاز و از کشورهای عراق و قطر بازدید کرد. این سفرها می تواند پیام ها و دستاوردهای مهمی را به همراه داشته باشد که هر یک از آنها در نوع خود راهگشا و زمینه ساز فرصت های مهمی برای سرمایه گذاری و مبادلات تجاری با کشورهای دیگر در آینده می تواند باشند و تجربه ای موفق را در این زمینه رقم بزنند که به برون رفت از بسیاری از مشکلات اقتصادی، داخلی و خارجی کمک بسزایی خواهند کرد.
در همین راستا و برای تشریح دلایل و انگیزه ها و اهداف اراده شده از خیز جدیدی که در مناسبات اقتصادی ایران با کشورهای همسایه ایجاد شده است، با «حیدر عصفور»، اقتصاددان و تحلیلگر اقتصادی عراق گفتگویی انجام دادیم و وی به پرسش های مطرح شده در این زمینه پاسخ داده که شرح آن می گذرد.
روابط اقتصادی بین ایران و کشورهای عرب در مناطق مختلف همواره رو به توسعه بوده و مناسبات اقتصادی خوبی بین ایران و برخی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس برقرار است. تا چه میزان این ظرفیت ها قابل توسعه است و چه اقداماتی باید در این زمینه صورت گیرد؟
وقتی از ایران صحبت می کنیم، از بزرگترین قدرت خاورمیانه از نظر سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی، قدرت نظامی، کنترل و انضباط داخلی و سازماندهی و یکپارچگی در زیرساخت ها صحبت می کنیم. همین دلیل باعث شد تا حاکمان ملی در کشورهای مختلف و ملت های هوشمند با تاملی عمیق به این فکر کنند که از این قدرت خاورمیانه چه بهره ای می توانند ببرند.
در حقیقت، کشورهای حاشیه خلیج فارس پس از آنکه دریافتند ایران بهترین و اجتناب ناپذیرترین گزینه برای همکاری و ایجاد گشایش در همه زمینه ها در راستای خدمت به مردم و منافع خود آنهاست، تصمیم خود را گرفتند و اقدام به مناسبات اقتصادی و تجاری کردند، چرا که همه جهانیان می دانند تحریم و محاصره اهمیت و تأثیری برای ایران ندارد و این کشور به تنهایی می تواند با کل جهان مقابله کند.
بر همین اساس هم بود که عصر همکاری و اقدام مشترک آغاز شد و در آینده نیز گسترش خواهد یافت و بزرگترین اقتصادهای جهان را در زمینه انرژی که معرف مهمترین منطقه جغرافیایی است، در بر خواهد گرفت. انرژی برای دهه‌ها محل مبارزه جهانی بود اما با پیروزی بزرگ ایران به پایان رسید، این پیروزی همه عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی و امنیتی را در بر گرفت و به سمت اقتصاد و توسعه‌ای پیش رفت که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را که از سیاست‌های غرب پیروی می‌کردند، گرد خود متحد کرد. اما امروز غرب، شرق و عرب ها به برکت قدرت سیاسی، تدبیر و صبر مردم دلیر ایران متحد شده اند.
با توجه به پویایی به وجود آمده در منطقه که برآمده از درک ظرفیت ها و پتانسیل های اقتصادی نهفته در هر یک از کشورهای منطقه است، جمهوری اسلامی ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس برای تقویت همکاری‌های مشترک باید مجموعه‌ای از اقدامات را انجام دهند از جمله:
۱- تشویق با کاهش تشریفات اداری و بروکراسی به منظور ایجاد سیستم های سرمایه گذاری مشوق به کار.
۲- افتتاح محل اقامت برای اتباع خارجی به سهولت.
۳- ایجاد فضای مناسب و فراهم کردن بسترهای اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی لازم برای جذب سرمایه گذاران از سراسر جهان.
۴- دور نگه داشتن اقتصاد و سرمایه گذاری از سیاست زدگی و گشودن زمینه های کاری برای همه شرکت های دنیا.
۵- مشارکت دولت و بخش خصوصی با استفاده از شرکت های بزرگ به منظور شراکت با شرکت های بزرگ کشورهای ذی ربط.
۶- حمایت از بخش بانکی و بازسازی ساختار نظام های بانکی به گونه ای که با پیشرفت های نوین و سیاست های پولی جهانی سازگار باشد.
ایجاد زمینه های همکاری های پولی بر اساس ارزهای محلی به جای دلار، یکی از راهبردهای دیپلماسی منطقه ای ایران است. تا چه میزان این آمادگی در کشورهای عربی وجود دارد و مزایای تبادلات اقتصادی با ارزهای محلی چیست؟
مبادلات پولی باید با استفاده از ارزهای محلی و از طریق حمایت از پول ملی طرفین تجاری، تدوین و اجرای سیاست های پولی، ارتقای ثبات مالی و نظارت بر سیستم بانکی و برقراری سیستم تبادل اطلاعات بین بانک‌های سراسر جهان انجام شود و در این صورت است که به هر دو طرف کمک خواهد کرد و مزایا و دستاوردهایی را به همراه خواهد داشت از جمله:
۱- حذف یک روند روتین و فرسایشی.
۲- حذف ارز خارجی.
۳- حمایت از ارز محلی.
این روند در بسیاری از اقتصادهای بزرگ جهان مانند چین، روسیه و سایر کشورها وجود دارد.
ظرفیت ایجاد بانک های مشترک و همچنین ایجاد شعب بانک های ایرانی در کشورهای عربی و بالعکس همواره وجود دارد. چقدر ایجاد این ساختارها و تقویت اینگونه همکاری ها می تواند در توسعه مناسبات اقتصادی، سازنده و موثر باشد؟
بانک ها نقش اصلی را در حمایت از اقتصاد، توسعه و سرمایه گذاری ها دارند. اهمیت تأسیس بانک ها علاوه بر آنچه ذکر کردیم، در حمایت از پول ملی و افزایش اعتماد در مبادلات تجاری موثر است و زمینه ساز برقراری مبادلات از طریق ارز ملی است. تاسیس بانک ها همچنین می تواند رهاوردی چون اعطای وام و سرمایه گذاری داشته باشد.
رئیس کل بانک مرکزی ایران به تازگی دور جدیدی از توسعه همکاری ها را با کشورهای عربی مانند عراق آغاز کرده است. این همکاری ها تا چه میزان می تواند بر توسعه روابط همه جانبه کشورهای منطقه و ایران تاثیرگذار باشد؟ حضور شخص نخست بانک مرکزی ایران چه پیامی برای تقویت همکاری های بانکی و پولی بین ایران و کشورهای عربی دارد؟
پیام حضور رئیس کل بانک مرکزی ایران در منطقه دارای ابعاد سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی است، چنانچه مشاهده کردیم جمهوری اسلامی در زمان تهدید عربستان کنار قطر ایستاد. قطر بزرگترین ذخایر گاز جهان را به خود اختصاص داده است و جمهوری اسلامی ایران روابط بسیار عمیق و دوستانه ای با این کشور دارد که اکنون می‌خواهد با گسترش همکاری ها، این روابط را در همه زمینه ها تقویت کند. قطعا روابط با کشوری غنی از گاز که می تواند مؤلفه بسیار مهمی در سطح معادلات منطقه و جهان باشد و در بسیاری از تصمیم گیری ها تعیین کننده باشد، برای ایران بی بهره نخواهد بود.
اخیرا رییس بانک مرکزی ایران سفرهایی را نیز به قطر داشته و مناسبات جدیدی شکل گرفته است. نزدیکتر شدن همکاری های بانکی و اقتصادی ایران با کشورهای عربی، چه پیامی خواهد داشت و چه ظرفیت های تازه ای در خصوص همکاری های اقتصادی شکل می گیرد؟
استقبال از تعامل و برنامه ریزی اقتصادی یکی از سیاست های هوشمندانه ای است که ایران از طریق آن منطقه را کنترل خواهد کرد، چرا که ما امروز در دوره جنگ های اقتصادی هستیم و هر که موفق به مدیریت یک اقتصاد قوی شود، جهان در کنترل او خواهد بود، امروز جنگ جهانی سوم با سازوکارهای اقتصادی جدید بین ایالات متحده و چین در حال وقوع است. هدف از تحرک مقام های ارشد بانک مرکزی ایران در کشورهای حوزه خلیج فارس و همچنین خیز این کشورها به سمت تهران افزایش همکاری ها و شراکت هاست که به نفع و در راستای خدمت به هر دو طرف خواهد بود.
ایران ظرفیت بالایی در تامین کالاها و ملزومات مورد نیاز کشورهای عربی دارد و این ارتباطات در حال حاضر به نوعی برقرار است. این ظرفیت ها چگونه قابل شناسایی و تقویت است؟
به این نکته توجه کنید که تحریم ها توانایی ایران برای خوداتکایی را تقویت کرده و آن را به سرعت توسعه داده است. جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از طریق افزایش هزینه‌ها و مالیات‌ها بین دو طرف، جذب بازار خلیج فارس شود، زیرا کفه کالاها و خدمات به نفع جمهوری اسلامی سنگین خواهد شد. این امر با توجه به شرایط و ویژگی های زیر محقق خواهد شد:
۱- قیمت مناسب.
۲- پایین بودن قیمت حمل و نقل به دلیل کوتاهی مسافت.
۳- در صورت حذف مالیات و عوارض گمرکی، قیمت کالاها کاهش بیشتری خواهند داشت.
۴- بعد جغرافیایی که ایران با همه کشورهای حوزه خلیج فارس همسایه است.
۵- تامین مواد خام از منابع انرژی، پتروشیمی و مواد معدنی در جمهوری اسلامی ایران منجر به سرمایه‌گذاری ایده‌آل به جای صادرات مواد خام خواهد شد و در نتیجه این امر منابع اقتصادی و توسعه به حد اکثر می رسند و هزینه‌های کالاهای صادراتی کاهش یافته، تقاضا و رقابت داخلی برای صادرات تقویت می شود که در نتیجه بهبود کیفیت را به همراه خواهد داشت.
نظر شما