عباس علوی راد- عضو انجمن اقتصادانان ایران و استاد دانشگاه: نکته‌ای که در صحبت‌های اخیر رئیس‌کل بانک مرکزی درباره ترس در بازار و فرار سرمایه در نتیجه نوسان نرخ ارز مورد اشاره قرار گرفت، کاملاً درست است. وقتی شرایط اقتصادی بر نرخ ارز به ‌گونه‌ای تاثیر بگذارد که فضای نااطمینانی همراه با نوسان به وجود آید، این مسئله بر نرخ ارز انتظاری اثر خواهد داشت. به این معنا که نااطمینانی به وجود آمده، از طریق کانال نرخ ارز انتظاری بر جریان حساب سرمایه از تراز پرداخت‌ها تاثیر منفی خواهد داشت و در صورتی ‌که موضوع این تاثیرات ادامه‌دار باشد، تراز پرداخت‌های کشور را دچار مشکل خواهد کرد. بنابراین چنانچه مدیریت در تقاضای کل اقتصاد موفقیت به دست آورد، نرخ ارز در دامنه باثبات‌تری همراه با نوسانات کمتر قرار می‌گیرد و از این بُعد، تاثیرات بسیار مثبتی را مشاهده خواهیم کرد.

صرف‌نظر از جدالی که افزایش نرخ ارز باعث تورم می‌شود یا افزایش تورم باعث رشد نرخ ارز می‌شود، قدرمسلم مسئله‌ای که در اثر تکانه‌های ارزی، شوک‌های ارزی و این نوسانات ارزی ایجاد می‌شود، دامن‌زدن به انتظارات تورمی عاملین اقتصادی است. در صورتی ‌که همین اصل را بپذیریم، بنابراین انتظارات تورمی می‌تواند بر کنترل تورم تاثیرگذار باشد.

بنابراین در صورتی ‌که جلوی نوسانات نرخ ارز و تکانه‌های ارزی گرفته شود، می‌تواند از طریق کنترل انتظارات تورمی، هم برای کاهش تورم مفید باشد و هم برای اینکه اقتصاد پیش‌بینی‌پذیر باشد، می‌تواند موثر و مفید واقع شود. حال سوال مطرح می شود که با چه راه‌هایی به تثبیت بازار خواهیم رسید؟ به نظر می‌رسد یکی از مولفه‌های رئیس‌کل بانک مرکزی برای ایجاد ثبات اقتصادی، مدیریت نرخ ارز است. اگر بر این موضوع متمرکز شویم، اولین گام و مسئله‌ای که می‌تواند برای چنین شرایطی کمک‌کننده باشد، این است که مجموعه سیاست‌هایی که اتخاذ می‌شود منجر به ایجاد جریان پایداری از ورود ارز به کشور شود. به عبارتی دیگر، جریان ورود ارز باید به سمتی حرکت کند که به ابهامات پیش‌آمده در نزد کارگزاران اقتصادی کشور پایان دهد. ابهاماتی که بعضاً هم با شرایط رسانه‌ای شکل می‌گیرد، مانند اینکه ارز به کشور وارد نمی‌شود، به جای آن تهاتر غذا، دارو و... صورت می‌گیرد و این در حالی است که هرچند نهایتاً لازم خواهد شد تا برای واردات این کالاها ارز تخصیص داده شود، اما این راه ادامه دارد.

البته بانک مرکزی می‌تواند مداخله فعالانه‌ای در بازار غیررسمی ارز داشته باشد که الزاما ارزپاشی نیست. سیاست‌هایی که بعضا در ماه‌های اخیر اعمال شد و نتایج نسبتا خوبی هم به دنبال داشت. گامی که برای تسهیل‌گری ورود ارزهای خارجی به کشور برداشته شد و سیاست‌هایی که دولت در این راستا دنبال می‌کند، به همراه سیاست‌های مکملی که بانک مرکزی برای اوضاع و احوال بازار غیررسمی ارز انجام می‌دهد، باید توسعه یابد.

اینکه مدیریت بازار غیررسمی ارز توسط دولت چه نتایجی به دنبال خواهد داشت؟ باید گفت که بازار ارز غیررسمی با وجود آنکه بازار کوچکی محسوب می‌شود، اما به لحاظ اینکه سیگنال‌دهنده بین کارگزاران اقتصادی است و رسوخ آن در سایر بازارها قدرت بالایی دارد، به دلیل تاثیرگذاری در انتظارات و تاثیر بر روی کل فضای اقتصاد، بسیار قدرتمند عمل می‌کند. بنابراین اساسا مدیریت این بازار غیررسمی ارز توسط دولت و به ‌طور مشخص بانک مرکزی مثبت است. سیاست‌های ارزی مثبت بانک مرکزی می‌تواند در کاهش انتظارات تورمی و تعدیل انتظارات تورمی کارگزاران اقتصادی موثر واقع شود و این خود گام بلندی برای اجرای سیاستی که به فرود آرام تورمی می‌انجامد، خواهد بود. اقتصاد ایران باید به سمت پیش‌بینی‌پذیری بیشتر، ریسک‌های کمتر و حرکت غیرمولد کمتر برود.