حمید کمار-پژوهشگر اقتصادی: سال ۱۴۰۳ یکی از پُرتلاطم‌ترین سال‌های کشور از منظر بروز شوک‌های مختلف سیاسی و ژئوپولتیکی داخلی و خارجی بود. سال‌جاری در حالی آغاز شد که تنش‌های منطقه‌ای که از سال گذشته شروع شد، در حال اوج گرفتن بود. این وضعیت باعث شد انتظارات فعالان اقتصادی و عموم جامعه، از ابتدای سال در وضعیت بی‌ثبات قرار گیرد. در میانه این تنش‌ها، حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران در سوریه، سطح تنش‌ها را به اوج رساند. تعرض رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران پس از چند روز با عملیات وعده صادق پاسخ داده شد. حدود یک ماه پس از این اتفاقات و در روز ۳۰ اردیبهشت، بالگرد رئیس‌جمهور دچار سانحه شد. در این حادثه، رئیس‌جمهور به همراه وزیر خارجه و چند تن دیگر از همراهان به شهادت رسیدند و همین اتفاق شوک بی‌سابقه‌ای به کشور تحمیل کرد.
شهادت رئیس‌جمهور، کشور را ناگزیر از برگزاری انتخابات و تغییر دولت کرد. تحولات دوران انتخابات و سپس تغییر دولت، محیط اقتصاد ایران را در معرض تغییر و تحولات جدید قرار داد. دوران تغییر دولت هم بدون تنش نبود و در روز تحلیف، اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس در ایران ترور شد و به شهادت رسید. با مشخص شدن نقش رژیم صهیونیستی در این ترور، ایران عملیات موشکی دوم خود را با نام وعده صادق دو اجرا کرد.
شوک‌های داخلی و بین‌المللی اما به این موارد ختم نشد. طرح اتحادیه اروپا برای فعال کردن مکانیزم ماشه و همچنین اعمال تحریم‌های مختلف از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا، شوک‌های دیگری بود که در پاییز سال‌جاری اقتصاد و بازارهای کشور را تحت تاثیر قرار داد. تحولات سوریه و سقوط غیرمنتظره دولت این کشور، شوک بزرگ دیگری بود که آثار آن به داخل کشور منتقل شد. علاوه بر تحولات منطقه، برخی خبرسازی‌های بیرونی هم توانست فضای بازارهای کشور را ملتهب کند. انتشار اخباری مبنی بر طرح رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای اجرای اقداماتی علیه ایران و شایعه کاهش خرید نفت ایران از سوی چین، دو جریان خبری بود که شوک انتظاری منفی به بازارها منتقل کرد. این خبرسازی‌ها درست در روزهای منتهی به پایان سال میلادی، یعنی موعد سررسید تسویه‌های بازرگانان و اوج تقاضای ارز از بازار غیررسمی انجام شد تا نرخ ارز در این بازار قله‌های جدیدی را ثبت کند. موارد فوق، بخشی از مهم‌ترین شوک‌هایی بود که تنها در ۹ ماه ابتدایی سال‌جاری، اقتصاد کشور و بازارهای مختلف را تحت تاثیر خود قرار داد. یکی از این بازارها که از قضا تاثیرپذیری بسیاری به شوک‌های بیرونی نشان می‌دهد، بازار ارز است.
تمام این شوک‌ها در شرایطی به اقتصاد کشور وارد شده که ایران همچنان در شرایط تحریم به سر می‌برد و ناترازی‌های مختلف از جمله ناترازی مالی دولت، ناترازی انرژی و صندوق‌های بازنشستگی، به شکل‌های مختلف به رشد نقدینگی و ماندگاری تورم دامن می‌زنند. آخرین آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که با وجود تمام تلاش‌های سیاست‌گذار پولی برای کاهش رشد نقدینگی، این شاخص از ابتدای سال‌جاری مجددا روند صعودی به خود گرفته و به حدود ۲۸ درصد در آبان افزایش یافته است. همچنین نرخ تورم سالانه مصرف‌کننده در آذر ماه طبق گزارش مرکز آمار ۳۲.۵ درصد بوده است.
با در نظر گرفتن شرایط اقتصاد داخلی از جمله روند فزاینده رشد نقدینگی، ناترازی‌های مختلف و البته تورم مزمن، رشد اخیر نرخ ارز، حقیقت تلخی برآمده از همین حقایق اقتصادی است. در چنین شرایطی، هرگونه خبر منفی یا شوک بیرونی، به مثابه جرقه‌ای برای تخلیه اثر این ناترازی‌ها در نرخ ارز عمل می‌کند. بررسی روند نرخ ارز در سال‌جاری هم نشان می‌دهد نرخ بازار غیررسمی عکس‌العمل واضحی به شوک‌های سیاسی و ژئوپولتیکی داشته است.
نظر شما