امیرحسین موسوی- پژوهشگر اقتصادی: اوراق مرابحه ارزی یکی از ابزارهای نوین مالی است که بانک مرکزی به منظور تأمین مالی پروژه‌های صنعتی و اقتصادی با نیازهای ارزی طراحی کرده است. این اوراق مبتنی بر قرارداد مرابحه، به گونه‌ای طراحی شده که دارندگان آن از سود ثابت سالیانه به صورت ارزی بهره‌مند می‌شوند و در پایان دوره، اصل سرمایه نیز به صورت ارزی بازپرداخت می‌شود. این ویژگی‌ها به اوراق مرابحه ارزی جذابیت دوچندانی بخشیده و آن را به ابزاری مطمئن برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها تبدیل کرده است. این ابزار مالی به دلیل ماهیت ساختاری و ویژگی‌های جذابش، در شرایط اقتصادی امروز ایران به یکی از محوری‌ترین راهکارها برای جذب سرمایه و بهبود ساختار تأمین مالی پروژه‌ها می‌تواند تبدیل شود. سال گذشته بانک مرکزی به عنوان سیاست‌گذار بازار پول و ارز، با هدف تسهیل تأمین مالی پروژه‌های ارزی دستورالعمل اجرایی عرضه این اوراق را تصویب و به شبکه بانکی ابلاغ کرد. از جمله پروژه‌های کلیدی که با استفاده از این ابزار تأمین مالی شده‌اند، طرح "بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل" شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس است. نخستین مرحله انتشار اوراق مرابحه ارزی این پروژه با ارزش ۱۰۰ میلیون یورو در آذر ماه ۱۴۰۲ و مرحله دوم آن به ارزش ۵۰ میلیون یورو در آبان ماه ۱۴۰۳ انجام شد. این پروژه نمونه بارزی از کاربرد عملی این ابزار در تأمین مالی پروژه‌های کلیدی و صادرات‌محور کشور است که می‌تواند به الگوی موفقی برای سایر بخش‌های اقتصادی تبدیل شود. بانک مرکزی با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران، نقش مهمی در اجرای سیاست‌های مرتبط با انتشار این اوراق ایفا کرد. این مرکز با ایجاد زیرساخت‌های لازم و فراهم آوردن بسترهای معاملاتی مناسب، امکان جذب سرمایه‌های داخلی و بین‌المللی را فراهم کرده است.
این اوراق دارای نرخ سود اسمی ۶ درصد سالیانه است که سود آن به صورت ارزی و در دوره‌های مشخص توسط بانک عامل به حساب دارندگان واریز می‌شود. دوره سررسید این اوراق ۴۸ ماه (۴ سال) است و امکان معامله این اوراق در بازار ثانویه، با مجوز بانک مرکزی و به صورت مذاکره فراهم شده است. بانک عامل و ناشر متعهد به بازپرداخت اصل و سود اوراق به صورت ارزی هستند، که این موضوع اعتماد سرمایه‌گذاران را به عدم نکول در پرداخت تقویت می‌کند. همچنین این اوراق به گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان مشارکت هر دو گروه سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی را فراهم کرده و به تنوع‌بخشی در منابع تأمین مالی کمک می‌کند.
نقش اوراق مرابحه ارزی در تأمین مالی بنگاه‌ها
توسعه اوراق مرابحه ارزی یک تحول ساختاری در نظام تأمین مالی کشور ایجاد می‌کند. این اوراق به دلایل زیر نقش مؤثری در تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی ایفا می‌کنند:
- تأمین منابع مالی بلندمدت ارزی
پروژه‌های صنعتی و صادرات‌محور معمولاً نیازمند تأمین مالی بلندمدت ارزی هستند. در گذشته، استفاده از منابع کوتاه‌مدت برای این پروژه‌ها باعث عدم تطابق سررسید و ایجاد ریسک‌های مالی می‌شد. اوراق مرابحه ارزی با ارائه دوره‌های سررسید بلندمدت، این چالش را برطرف کرده است. این امر موجب شده تا شرکت‌ها بتوانند با اطمینان بیشتری برنامه‌های توسعه‌ای خود را دنبال کنند.
- کاهش التهابات ارزی
انتشار این اوراق به مدیریت عرضه و تقاضای ارز کمک می‌کند و از طریق جذب نقدینگی سرگردان، مانع از افزایش بی‌ثباتی در بازار ارز می‌شود. علاوه بر این، با کاهش فشار تقاضای ارز در بازار نقدی، ثبات بیشتری در نرخ ارز فراهم می‌شود.
- افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران
یکی از چالش‌های مهم بازار ارز، کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به ابزارهای ارزی بود. طراحی اوراق مرابحه ارزی به گونه‌ای است که با تضمین پرداخت سود و اصل سرمایه به صورت ارزی، این اعتماد را احیا کرده و سرمایه‌گذاران را به مشارکت در این بازار ترغیب می‌کند. تعهد بانک مرکزی و بانک‌های عامل در ارائه ضمانت‌های معتبر نیز نقشی کلیدی در بازگرداندن این اعتماد ایفا کرده است.
- تأثیر مثبت بر رشد اقتصادی و فضای اقتصاد کلان
تأمین مالی پروژه‌هایی که درآمد ارزی قابل توجهی برای کشور ایجاد می‌کنند، می‌تواند در بلندمدت به افزایش تولید ناخالص داخلی و کاهش وابستگی به واردات کمک کند. به عنوان مثال، پروژه بیدبلند سالانه حدود یک میلیارد دلار ارزآوری خواهد داشت و بیش از ۹ هزار فرصت شغلی ایجاد خواهد کرد. این دستاوردها نه تنها به توسعه اقتصادی کشور کمک می‌کنند، بلکه به ارتقای کیفیت زندگی در جوامع محلی نیز منجر می‌شوند.
پروژه‌های تأمین مالی شده از طریق اوراق مرابحه ارزی، به دلیل ماهیت صادرات‌محور خود، می‌توانند در بلندمدت به افزایش درآمدهای ارزی کشور کمک کنند و تکمیل زنجیره ارزش در این پروژه‌ها نیز مانع از هدررفت منابع شده و زمینه‌ساز توسعه پایدار خواهد بود. همچنین با جذب منابع ارزی از طریق انتشار اوراق، فشار بر بودجه عمومی دولت برای تأمین منابع ارزی کاهش می‌یابد و دولت می‌تواند منابع خود را به بخش‌های دیگر اختصاص دهد. این امر به خصوص در شرایطی که کشور با محدودیت‌های ارزی مواجه است، از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیریت صحیح منابع و مصارف ارزی با استفاده از ابزارهایی مانند اوراق مرابحه ارزی، نقش کلیدی در کاهش نوسانات بازار ارز و افزایش ثبات مالی ایفا می‌کند. این ثبات به نوبه خود موجب می‌شود تا فضای سرمایه‌گذاری در کشور بهبود یابد.
گام بانک مرکزی برای بازگشت اعتمادعمومی به ابزارهای ارزی
توسعه و فراهم کردن مقدمات انتشار اوراق مرابحه ارزی توسط مقام پولی، نشان‌دهنده یک گام استراتژیک و تحول‌آفرین در ساختار تأمین مالی پروژه‌های ارزی و تنظیم بازار ارز کشور است. این ابزار نه تنها ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای تحریک رشد اقتصادی و تقویت درآمدهای ارزی دارد، بلکه نقش بسزایی در بازسازی اعتماد سرمایه‌گذاران به ابزارهای مالی ارزی ایفا کرده است. طراحی دقیق این اوراق با تکیه بر تعهد به پرداخت اصل و سود به صورت ارزی، باعث شده است که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به بازار مالی ایران نگاه مثبت‌تری داشته باشند. علاوه بر این، چنین ابزارهایی در کاهش بی‌ثباتی‌های ارزی و کنترل نوسانات بازار ارز نیز مؤثر بوده‌اند. به منظور بهره‌گیری حداکثری از این پتانسیل، ضروری است که چالش‌های موجود، از جمله موانع قانونی، محدودیت‌های زیرساختی در بازار ثانویه و ریسک‌های مرتبط با نوسانات نرخ ارز، به صورت سیستماتیک شناسایی و مرتفع شوند. موفقیت پروژه‌هایی نظیر پالایشگاه بیدبلند، که با تأمین مالی از طریق اوراق مرابحه ارزی محقق شده‌اند، الگویی برای سایر بنگاه‌های اقتصادی است که در مسیر استفاده از ابزارهای نوین مالی حرکت می‌کنند. این مسیر نه تنها نقش محوری در ایجاد ظرفیت‌های درآمدی ارزی برای کشور دارد، بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی و ارتقای بهره‌وری، به اهداف کلان توسعه‌ای نزدیک‌تر می‌شود. در نهایت، می‌توان نتیجه گرفت که توسعه یک اکوسیستم مالی هماهنگ با ابزارهایی نظیر اوراق مرابحه ارزی، به ایجاد ثبات مالی، تقویت کارایی نظام تخصیص منابع اقتصادی و دستیابی به رشد پایدار اقتصادی کمک شایانی خواهد کرد.
نظر شما