آنچه که امروز پازل‌های بستر مالی بین‌الملل را در کنار هم تشکیل می‌دهد، از سازوکارهای تعبیه شده در قالب قرارگاه اقتصادی داخلی کشورها نشات می‌گیرد که سیاست‌گذاران پولی در قامت بانک‌های مرکزی، در مرکز ثقل این فرماندهی تصمیم‌ساز و عملیاتی قرار دارند. به همین دلیل است که توجه ویژه به نحوه عملکرد و سازماندهی فدرال بانک‌های جهان در حوزه سیاست‌گذاری و از آن مهمتر، اهتمام به میزان، نحوه و چگونگی استقلال حقیقی در تصمیم و عمل در بانک‌های مرکزی، ما را با دلایل موفقیت یا عدم موفقیت مهمترین نهاد پولی و مالی در هر کشور در مواجهه با بحران‌ها و تنش‌های مالی، بهتر آشنا می‌کند.

مبتنی بر این مهم، در پرونده جدید پژوهشی با عنوان "تجربه رویکردهای حکمرانی پولی در بانک‌های مرکزی جهان" به سراغ تبیین مکانیزم سیاست‌گذاری پولی، ابتکار عمل‌های مهم و بررسی میزان استقلال حقیقی در بانک مرکزی برزیل میرویم و نحوه عملکرد سیاست‌گذار پولی برزیل را مورد مطالعه قرار خواهیم داد.

تشکیلات و سازماندهی اداری، مالی و حاکمیتی در بانک مرکزی برزیل

بانک مرکزی برزیل موسوم به "بانکو دو برزیل (BCB)"، مرجع فدرال مالی و مهمترین عضو سیستم پولی و بانکی این کشور، در دسامبر ۱۹۶۴ با انتشار قانون شماره ۴۵۹۵ تأسیس شد. قانون اساسی فدرال در سال ۱۹۸۸ وظایف، ساختار، مکانیزم عملکردی و سیاست‌گذاری پولی بانک مرکزی برزیل را تعیین کرده است که این قانون با اندکی تغییر و اصلاح، تا به امروز نیز به عنوان مرجع اصلی تعیین سیاست‌های پولی این نهاد مطرح است. رئیس بانک مرکزی برزیل به طور مستقیم توسط رئیس‌جمهور منصوب می‌شود.

صنعت بانکداری برزیل تحت مدیریت و پوشش کامل بانک مرکزی این کشور قرار داشته و تمامی اعضای این اتمسفر، متشکل از بانک‌های دولتی، خصوصی و خارجی و چندملیتی، موظفند که تمامی تصمیمات و عملیات‌های اصلی خود، به ویژه در حوزه سپرده‌پذیری از مشتریان حقیقی و حقوقی، ارائه تسهیلات به متقاضیان داخلی و خارجی، تعیین نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات و همچنین تعیین نرخ بهره بین بانکی را با مشورت و تائید کمیته‌های تخصصی مستقر در بانک مرکزی انجام دهند.

تبیین مکانیزم و سازوکارهای سیاست‌گذاری پولی کلان در بانک مرکزی برزیل

کمیته سیاست پولی بانک مرکزی برزیل موسوم به "کوپوم/ Copom"، مسئول، متولی اصلی و تصمیم‌گیرنده و تعیین‌کننده نهایی سیاست‌گذاری‌های مالی و بانکی و ترسیم‌کننده خط‌مشی سیاست پولی در کوتاه‌مدت و بلندمدت است. یکی از مهم‌ترین نقش‌های این کمیته، تعیین محدوده مجاز هدف‌گذاری‌های تورمی، تعیین نرخ‌های بهره سیاست پولی، تعیین نرخ تنزیل سرمایه‌های بانکی و تنها مرجع قانونی و دارای اختیار برای اعلام شرایط اضطراری مالی در مواجهه با بحران‌های پیش‌بینی نشده است.

کمیته کوپوم متشکل از شورای حکام بانک مرکزی برزیل یعنی رئیس، معاونان و مسئول کمیته‌های تخصصی این نهاد، هشت بار در سال (هر ۴۵ روز یکبار) تشکیل جلسه می‌دهد و برنامه سالانه این جلسات تا قبل از پایان فوریه هر سال، به طور عمومی اعلان میشود. جلسات سیاست‌گذاری و تعیین خط‌مشی سیاست‌های پولی کمیته کوپوم، طی دو روز برگزار می‌شود. در روز اول، اعضای کوپوم در قالب نشست‌های فنی و تخصصی، به تبیین تحولات و چشم‌اندازهای اخیر و آتی اقتصاد برزیل و مقایسه با اقتصاد جهانی، پیش‌بینی احتمالات قابل وقوع در بازارهای مالی و شرایط نقدینگی عمومی کشور می‌پردازد.

در روز دوم، جلسات عمدتاً پیرامون تصمیم‌سازی در باب سیاست‌گذاری‌های عملیاتیِ پولی مبتنی بر ارزیابی اعضای کوپوم از سناریوهای کلان اقتصادی متحمل و پیش‌بینی تراز ریسک‌های مرتبط برگزار می‌شود که هدف اصلی آن، تبیین و تعیین ابزارهای لازم برای دستیابی به هدف‌گذاری تورمی تعیین شده توسط شورای ملی پول برزیل (CMN) و بهبود وضعیت شاخص‌های کلان اقتصادی در بازه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است. به همین دلیل، تمامی اعضای کمیته سیاست پولی بانک مرکزی برزیل، از طیف گسترده‌ای از اطلاعات، ارقام و داده‌ها برای عملیاتی‌سازی تصمیمات پولی خود، بهره می‌برند.

پس از پایان هر دور از نشست دو روزه این کمیته، صورت‌جلسه‌های دپارتمان‌های تخصصی متشکل از شرح وقایع و تصمیمات اتخاذ شده پولی همراه با زمانبندی‌های اجرایی، در قالب "بیانیه Copom" بر روی اینترنت در دسترس و دید عموم قرار می‌گیرد و در بخشی از این بیانیه موسوم به "افشای اطلاعات"، دلایل اتخاذ این نوع از سیاست‌گذاری‌های پولی و آرای همه اعضاء، آشکار می‌شود.

سنجش میزان استقلال حقیقی بانک مرکزی برزیل در تصمیم‌سازی‌ها و اجرای سیاست‌ها

به استناد آمار و اطلاعات رسمی منتشره در باب شاخص‌های شفافیت اجرایی و به اتکای آراء پژوهشگران، تحلیلگران و متخصصان مالی و اقتصادی منطقه آمریکای لاتین، بانک مرکزی برزیل، به جز دوره‌ای کوتاه در زمان اجرای رویکرد دلاریزاسیون در سال‌های ابتدایی هزاره جدید در بازه زمانی ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ میلادی، استقلال عملکردی حقیقی نسبتاً بالایی در تصمیم‌سازی‌ها و پیاده‌سازی سیاست‌گذاری‌های خود داشته است، به طوری که آمارها نشان می‌دهد، بانک مرکزی برزیل در مواجهه با بحران مالی ۲۰۰۸ و بحران پاندمی کرونای ۲۰۱۹، به سبب همین استقلال اجرایی، از ابتکار عمل کارآمدتری برخوردار بوده و توانسته در بین اقتصادهای کوچک و بزرگ آمریکای لاتین و جنوبی، سکان نظام اقتصاد داخلی این کشور را با کمترین هزینه‌های تحمیلی و خسارات وارده، به سلامت از این تنش‌ها و التهابات مهلک مالی عبور دهد.

به همین دلیل است که در منشور اخلاقی و سند ماموریت بانک مرکزی برزیل، "شفاف‌سازی عمومی در تصمیم و اجرا"، به عنوان کلید اصلی دستیابی به اهداف سیاست پولی عنوان شده است.

منابع:

1. Rosek ,Renato Jansson(۲۰۲۲),” Functions of the Central Bank of Brazil”, publishing is part of the Financial Education Program of the Central Bank of Brazil (BCB).

2. Taylor ,Matthew M.(۲۰۱۹),” Institutional Development through Policy-Making: A Case Study of the Brazilian Central Bank”, Published By: The Johns Hopkins University Press, World Politics Journal, Vol. ۶۱, No. ۳ . pp. ۴۸۷-۵۱۵ (۲۹ pages)

3. https://www.reuters.com/business/finance/brazil-central-bank-aligned-over-concern-about-market-inflation-expectations-۲۰۲۴-۰۶-۰۷/

4. https://www.bcb.gov.br/en/monetarypolicy/committee

5. https://www.bis.org/publ/plcy۰۵c.pdf