بانک مرکزی به عنوان سیاست‌گذار بازار پول و ارز، به منظور برطرف‌کردن چالش‌های پولی و ارزی، مرکز مبادله ارز و طلای ایران را تاسیس کرد. هدف اصلی از راه‌اندازی این مرکز، بهره‌گیری از ابزارسازی و نهادی‌سازی کنترل رفتار نرخ ارز و طلا است.
مرکز مبادله برای دستیابی به این مهم سه دسته ابزار را در نظر گرفته که اولین آن صندوق تثبیت ارزی است. با کمک این صندوق، نوسانات کنترل خواهد شد و افت‌وخیزها در نرخ ارز حادث نمی‌شود. برای دسته دوم می‌توان به سواپ و قراردادهای آتی ارز یا فیوچرز اشاره کرد که از این ابزارها برای پوشش ریسک استفاده می‌کنند. دسته سوم ابزارها، ابزارهای تامین مالی است که با استفاده از آنها زمینه افرایش درآمدهای آتی ارزی ایجاد خواهد شد. در این رابطه با جواد عشقی‌نژاد، نایب رییس سابق هیات مدیره بورس تهران به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید:
پس از راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا، بانک مرکزی به دنبال ایجاد و استفاده از ابزارهای معاملاتی برای بهبود کارکرد این مرکز است و در همین راستا اوراق سلف ارزی نیز به‌زودی رونمایی می‌شود. تحلیل شما چیست؟
ایجاد ابزارهای معاملاتی، مانند اوراق سلف ارزی، در مرکز مبادله ارز و طلا، کارکرد و عملکرد این مرکز را بهبود می‌بخشد. این ابزارها می‌توانند به عنوان وسیله‌ای برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران عمده استفاده شوند و مزایای متعددی را به همراه داشته باشند. از مزیت‌های آن می‌توان به افزایش حجم معاملات اشاره داشت که با ایجاد این ابزارها، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران قادر خواهند بود به سهولت و با حجم بالا در بازار ارز و طلا معامله کنند. این امر باعث افزایش عمق بازار می‌شود و امکان تجارت بیشتر را در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد.
کاهش ریسک، مزیت دیگر این ابزارها به حساب می‌آید. اوراق سلف ارزی می‌تواند به عنوان ابزاری برای کاهش ریسک بازار مورد استفاده قرار گیرند. با این ابزارها، معامله‌گران می‌توانند موقعیت‌های معاملاتی خود را در مورد نرخ ارز و طلا استفاده کنند و خود را در برابر تغییرات ناگهانی قیمت‌ها در بازار محافظت کنند.
مورد بعدی شفافیت و اعتبار است. ایجاد ابزارهای معاملاتی در مرکز مبادله ارز و طلا می‌تواند شفافیت و اعتبار بازار را افزایش دهد. با وجود این ابزارها، معاملات صورت‌گرفته و قیمت‌های معاملاتی به صورت عمومی در دسترس عموم قرار می‌گیرند که این امر باعث افزایش اعتماد معامله‌گران و سرمایه‌گذاران به بازار می‌شود.
همچنین ابزارهای معاملاتی می‌توانند منجر به افزایش فعالیت اقتصادی در مرکز مبادله ارز و طلا شوند. با ایجاد این ابزارها، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بیشتر از بازار استفاده می‌کنند و این منجر به رشد و توسعه بازار و اقتصاد می‌شود.
به طور کلی، ایجاد ابزارهای معاملاتی در مرکز مبادله ارز و طلا می‌تواند بهبودی قابل‌توجهی در عملکرد و کارکرد این مرکز به همراه داشته باشد. با این ابزارها، نقش‌های مختلفی مانند تسهیل معاملات، کاهش ریسک، افزایش نقدینگی، شفافیت بازار و افزایش فعالیت اقتصادی قابل‌دستیابی خواهد بود. با این حال، برای موفقیت این ابزارها، نیاز به زیرساخت‌های مناسب، نظارت قوی و قوانین مربوطه است تا از احتمال وقوع تقلب و سوءاستفاده جلوگیری شود و امکان حمله‌های مخرب به بازار ارز و طلا را کاهش دهد. همچنین، آموزش و آگاهی معامله‌گران و سرمایه‌گذاران در استفاده بهینه از این ابزارها بسیار مهم است.
برخی از ابزارهای دیگر مانند سوآپ و فیوچر هم قرار است در مرکز مبادله به کار گرفته شود. درباره این نوع ابزارها که عموماً در بازارهای سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرد، چه نظری دارید؟
ابزارهای معاملاتی مانند سواپ و فیوچرز که در بازارهای سرمایه استفاده می‌شوند، می‌توانند نقش مهمی در بهبود کارکرد مرکز مبادله ارز و طلا ایفا کنند. سواپ و فیوچرز ابزارهایی هستند که به معامله‌گران و سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا ریسک قیمتی را مدیریت کنند. با استفاده از این ابزارها، معامله‌گران می‌توانند پوزیشن‌هایی در معامله‌های آتی بگیرند که به آنها اجازه می‌دهد در برابر تغییرات قیمت‌ها مقاومت کنند و ریسک‌های بازار را کاهش دهند. همچنین باعث تسهیل معاملات در مرکز مبادله ارز و طلا می‌شوند. این ابزارها به معامله‌گران اجازه می‌دهند تا به سادگی و با حجم بالا در بازار معامله کنند و از تغییرات قیمت‌ها بهره ببرند. با استفاده از سواپ و فیوچرز، نقدینگی بازار مرکز مبادله ارز و طلا افزایش می‌یابد. این ابزارها به معامله‌گران اجازه می‌دهند تا بدون نیاز به داشتن دارایی فیزیکی، در معاملات شرکت کنند و به نقدینگی بازار کمک کنند. در کنار این، معاملات و قیمت‌ها به صورت شفاف در دسترس عموم قرار می‌گیرند. این امر باعث افزایش شفافیت و اعتماد به بازار می‌شود و سبب می‌شود تا معامله‌گران و سرمایه‌گذاران اطلاعات لازم را برای تصمیم‌گیری صحیح داشته باشند.
از این طریق، فعالیت اقتصادی در این بازار نیز افزایش می‌یابد. این ابزارها به معامله‌گران و سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا به صورت فعال‌تر در بازار شرکت کنند و تجارت بیشتری را انجام دهند.
در کل، استفاده از سواپ و فیوچر در مرکز مبادله ارز و طلا می‌تواند تاثیر مثبتی بر بازار داشته باشد. این ابزارها به معامله‌گران امکان می‌دهند تا ریسک را مدیریت کنند، معاملات را تسهیل کنند، نقدینگی را افزایش داده، شفافیت را افزایش دهند و فعالیت اقتصادی را تحریک کنند. با این حال، مانند هر ابزار دیگری، سواپ و فیوچرز نیز دارای ریسک‌های خود هستند و باید با دقت و آگاهی کامل استفاده شوند. همچنین، تاثیر این ابزارها بستگی به شرایط بازار و تعامل با سایر عوامل بازار دارد و نمی‌توان انتظار داشت که تنها با استفاده از این ابزارها، همه مشکلات بازار حل شده و یا عدم عدالت در بازار برطرف شود.
مرکز مبادله ایران کارکردهایی شبیه به بازار سرمایه، از جمله افزایش شفاف‌سازی معاملات در بازار ارز و طلا دارد. شفاف‌سازی در بازارها را دارای چه آثاری می‌دانید؟
شفافیت در بازارها به معنای ارائه اطلاعات کامل و درست درباره معاملات، قیمت‌ها، حجم معاملات و سایر عوامل مرتبط به بازار است. شفافیت در بازارها در ایران و نیز در بازارهای سرمایه بین‌المللی می‌تواند بر مسائل متعددی تاثیر بگذارد. شفافیت سبب افزایش اعتماد معامله‌گران و سرمایه‌گذاران به بازار می‌شود. آگاهی از اطلاعات کامل و قابل اطمینان درباره معاملات و قیمت‌ها، به معامله‌گران اعتماد بیشتری در انجام تراکنش‌ها و سرمایه‌گذاری در بازار می‌دهد. از سویی نیز شفافیت، موجب افزایش رقابت می‌شود. وجود اطلاعات کامل و درست درباره معاملات و قیمت‌ها، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران را قادر می‌سازد تا بهترین تصمیم‌ها را بگیرند و از فرصت‌های بهتری استفاده کنند. این افزایش رقابت می‌تواند منجر به بهبود کارایی بازار و کاهش هزینه‌ها و همچنین بهبود شرایط برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران شود.
کاهش نابرابری اطلاعاتی، یکی دیگر از کارکردهای شفافیت است. شفافیت در بازارها می‌تواند نابرابری اطلاعاتی را کاهش دهد. در بازارهایی که اطلاعات کامل در دسترس نیست، معامله‌گرانی که دسترسی به اطلاعات بیشتری دارند، می‌توانند از قابلیت خود استفاده کنند و سود بیشتری کسب کنند. اما با شفافیت، اطلاعات به صورت عمومی در دسترس قرار می‌گیرند و تمام معامله‌گران می‌توانند از آن بهره‌برداری کنند.
شفافیت در بازارها می‌تواند به جلوگیری از تلاش‌های نفوذ و تلاش‌های تقلبی کمک کند. اطلاعات کامل و شفاف درباره معاملات در بازار ارز و طلا می‌تواند به شناسایی فعالیت‌های غیرمعمول و نامناسب کمک کند و از تلاش‌های تقلبی و سوءاستفاده‌های ممکن جلوگیری به عمل آورد. در عین حال، سرمایه‌گذاران خارجی معمولاً اطلاعات دقیق و شفاف را درباره بازارهایی که در آنها قصد سرمایه‌گذاری دارند، جستجو می‌کنند. در صورتی که بازار ایران شفافیت مناسبی داشته باشد، می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک و از رونق اقتصادی و توسعه صنعتی کشور حمایت به عمل آورد. نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که شفافیت در بازارها تنها یکی از عوامل مؤوثر در بهبود عملکرد بازارها است و ممکن است تنها با افزایش شفافیت، مشکلات موجود در بازارها بهبود یابد. عوامل دیگری مانند نظارت مناسب، قوانین و مقررات مناسب و اجرای صحیح آنها نیز برای بهبود عملکرد بازارها ضروری هستند.
طبق اعلام بانک مرکزی، قرار است به زودی پیش‌فروش ارز در قالب سلف ارزی عملیاتی شود. درباره ایجاد این ظرفیت که تاکنون در اقتصاد ایران وجود نداشته است، چه دیدگاهی دارید؟ چقدر می‌تواند به تجار در افزایش پیش‌بینی‌پذیری کمک کند؟
ایجاد ظرفیت پیش‌فروش ارز در قالب اوراق سلفی ارزی در اقتصاد ایران می‌تواند تاثیرات مهمی در بازار ارز و تجارت داشته باشد. با ایجاد این ظرفیت، تجار دیگر نیازی به تبدیل ارزهای دریافتی خود به ریال نخواهند داشت. این مسئله به تجار کمک می‌کند تا با استفاده از نرخ ارز رسمی بانک مرکزی به عنوان نرخ تبدیل برای ارزهای دریافتی خود جلوگیری کنند و به جای آن از نرخ بازار آزاد استفاده کنند. این امر می‌تواند به تجار کمک کند تا ریسک‌های ناشی از نوسانات نرخ ارز را کاهش دهند و پیش‌بینی‌پذیری آینده خود را افزایش دهند.
اوراق سلف ارزی به عنوان ابزار مالی جدید، تجار را قادر می‌سازد تا از دیگر ابزارهای مالی برای مدیریت ریسک ارزی استفاده کنند. این ابزار می‌تواند به تجار امکان مدیریت نیازهای ارزی خود را بر اساس شرایط بازار و نیازهای واقعی آنها فراهم کند و در عین حال، فعالیت‌های اقتصادی و تجاری آنها را تسهیل بخشد.
ایجاد این ظرفیت می‌تواند به کاهش نوسانات ناشی از تقاضا و عرضه در بازار ارز کمک کند. با این ابزار، تجار می‌توانند برای مدیریت ریسک ارزی خود، پیش‌فروش ارز را در آینده قرار داده و نیازهای ارزی خود را تامین کنند. این اقدام می‌تواند در کاهش نوسانات ناشی از تقاضا و عرضه در بازار ارز تاثیرگذار باشد و استحکام بازار ارز را تقویت کند.
جلب سرمایه‌گذاران خارجی مزیت دیگر است. ایجاد این ظرفیت می‌تواند سرمایه‌گذاران خارجی را به بازار ارز ایران جذب کند. وجود ابزارهای مالی جدید و کارایی در مدیریت ریسک ارزی، می‌تواند جذابیت بازار ارز ایران را برای سرمایه‌گذاران خارجی افزایش دهد و به رونق اقتصادی و بهبود تجارت خارجی کمک کند. همانطور که می‌بینید، ایجاد ظرفیت پیش‌فروش ارز در قالب اوراق سلف ارزی می‌تواند تاثیرات مثبتی در اقتصاد ایران داشته باشد، به ویژه برای تجار و صنعتگران. این ابزار مالی جدید خواهد توانست به تجار کمک کند تا ریسک‌های ناشی از نوسانات نرخ ارز را کاهش داده و پیش‌بینی‌پذیری آینده خود را بهبود بخشند. همچنین، این اقدام می‌تواند بازار ارز را بیشتر تعادل بخشیده و به جذب سرمایه‌گذاران خارجی کمک کند.
صندوق تثبیت ارزی، به منظور تضمین معاملات ارزی تجار و بازرگانان در دستور کار بانک مرکزی است. این صندوق دارای چه کارکردهایی خواهد بود؟ تجربه صدوق تثبیت بازار سرمایه، چه بوده است؟
صندوق تثبیت ارزی یا "صندوق تثبیت ارز" دارای کارکردهای متعددی است که می‌تواند به تجار و بازرگانان در معاملات ارزی کمک کند. این صندوق معمولاً تحت نظارت بانک مرکزی یا سازمان مربوطه عمل می‌کند و دارای منابع مالی قابل‌توجهی است. از جمله کارکردهای مهم صندوق تثبیت ارزی این است که می‌تواند به عنوان یک پشتوانه مالی برای معاملات ارزی تجار و بازرگانان عمل کند و با تامین منابع مالی این صندوق، بانک مرکزی می‌تواند اعتماد تجار و بازرگانان را به بازار ارز افزایش دهد و امکان انجام معاملات ارزی را برای آنها تضمین کند.
صندوق تثبیت ارزی همچنین می‌تواند به تجار و بازرگانان یاری رساند تا ریسک‌های ناشی از نوسانات نرخ ارز را کاهش دهند. با داشتن این پشتوانه مالی، تجار و بازرگانان می‌توانند در معاملات خود از نرخ ثابت ارزی استفاده کنند و نگرانی‌های مربوط به تغییرات نرخ ارز را کاهش دهند.
در عین حال، با این صندوق، تجار و بازرگانان می‌توانند از نظر مالی واردات و صادرات خود را بهبود بخشند و امکان دسترسی به ارز برای تجارت خارجی تسهیل شود.
تجربه صندوق تثبیت بازار سرمایه (مانند صندوق تثبیت ارز) در برخی کشورها نشان می‌دهد که می‌تواند تاثیرات مثبتی در بازارهای مالی داشته باشد. برای مثال، صندوق تثبیت بازار سرمایه در برخی کشورها به عنوان یک پشتوانه مالی برای سرمایه‌گذاران عمل کرده و اعتماد آنها را به بازار تقویت کند. همچنین، این صندوق معمولاً میزان نوسانات بازار را کاهش داده و استحکام بازار را تقویت کرده است. مهم است بدانید که تجربه و عملکرد تمام صندوق‌های تثبیت یا تضمین در بازارهای مالی ممکن است در هر کشوری متفاوت باشد و بسیار به شرایط اقتصادی و سیاست‌های مالی آن کشور بستگی دارد. بنابراین، تجربه صندوق تثبیت بازار سرمایه می‌تواند در هر کشوری متفاوت باشد و باید به صورت جداگانه بررسی شود.
چه اقدامات دیگری را پیشنهاد می‌کنید که بانک مرکزی بتواند برای بهبود کارکرد مرکز مبادله ایران و ایجاد مرجعیت تعیین نرخ ارز و طلا، انجام دهد؟
برای بهبود کارکرد مرکز مبادله در ایران و ایجاد مرجعیت در تعیین نرخ ارز و طلا، نیازمند شفافیت هستیم. بانک مرکزی می‌تواند با ارائه اطلاعات دقیق و شفاف درباره معیارها و روش‌های استفاده شده برای تعیین نرخ ارز و طلا، می‌تواند اعتماد عمومی را تقویت کند. این شفافیت به کاهش اختلافات و تلاش‌های غیرقانونی در بازار ارز خواهد انجامید. بانک مرکزی همچنین می‌تواند نظارت و کنترل خود را بر بازار ارز و مرکز مبادله تقویت کند. این شامل ایجاد سازوکارهای موثر برای پیشگیری از دستکاری در تعیین نرخ ارز و طلا، مانیتورینگ فعالیت‌های مرکز مبادله و تشدید تدابیر قانونی برای مقابله با تخلفات می‌شود.
اصلاح قوانین و مقررات، یک اقدام دیگر است که بانک مرکزی می‌تواند در این راستا آن را دنبال کند و از این طریق، قوانین و مقررات مرتبط با مرکز مبادله و تعیین نرخ ارز و طلا را اصلاح و به‌روزرسانی کند. این اصلاحات بهبود قوانین مربوط به تسهیل تجارت خارجی، کنترل سرمایه‌های خارجی، محدودیت‌های ارزی و سیاست‌های مالی دیگر را شامل می‌شود. بانک مرکزی می‌تواند سیستمی را برای تبادل اطلاعات بنا گذارد تا اطلاعات لازم برای تعیین نرخ ارز و طلا به طور سریع و قابل‌اعتماد در دسترس باشد. این شامل تقویت سیستم‌های الکترونیکی برای تبادل اطلاعات بین بانک‌ها، مرکز مبادله و سایر نهادهای مرتبط است.
همکاری بانک مرکزی با نهادهای بین‌المللی مانند صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی، زمینه استفاده از تجربیات بین‌المللی در زمینه تعیین نرخ ارز و طلا را فراهم می‌کند و در صورت لزوم، امکان استفاده از منابع مالی و تخصیص منابع فنی بین‌المللی فراهم می‌شود. مهم است بدانید که این پیشنهادها قدرت و اعتبار بانک مرکزی را در تعیین نرخ ارز و طلا تقویت خواهند کرد. همچنین، برای دستیابی به نتایج مطلوب، اجرای موفقیت‌آمیز این پیشنهادها نیازمند همکاری و هماهنگی با بخش‌های مختلف اقتصادی و نهادهای دولتی است.
نظر شما