روابط ایران و عمان از دیرباز مورد توجه مورخان در همه ابعاد اقتصادی و سیاسی قرار داشته و دو کشور همواره از این روابط با عنوان خوب و مثمر ثمر یاد کرده‌اند که البته در ادوار مختلف تاریخی در مسیر توسعه و ارتقا بوده و روند تحکیم آن روزافزون بوده است.
عمان به حکم اتخاذ مواضع میانه و به طور کل سنجیده در برخورد با پرونده‌های بین‌المللی و منطقه‌ای از جایگاه ویژه‌ای برای ایفای نقش واسطه و میانجی در بسیاری از این پرونده‌ها برخوردار بوده است. جمهوری اسلامی ایران نیز همواره عمان را به عنوان یک دوست مورد اعتماد برای ایفای نقش میانجی در مسائل مورد پیگیری در سطح بین‌المللی شناخته است و با توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با این کشور به این روابط مزیت دیپلماتیک نیز بخشیده‌اند.
اخیرا هم دو کشور شاهد رفت و آمد رؤسا و مقام‌های ارشد خود در تهران و مسقط بوده‌اند. "هیثم بن طارق ال سعید"، سلطان عمان طی ماه‌های اخیر به دعوت رئیس‌جمهور ایران به تهران سفر کرد. رئیس‌جمهور ایران نیز در قالب سفری به همین شکل به سلطنت‌نشین عمان سفر کرد. دو طرف در بیانیه‌هایی با تأکید بر نقش سازنده بخش خصوصی دو کشور در توسعه افق‌های همکاری اقتصادی، از تداوم روزافزون مبادلات تجاری و افزایش سرمایه‌گذاری‌های مشترک ابراز خرسندی کردند و از امضای توافق‌نامه‌ها و یادداشت‌های تفاهم در زمینه‌های اقتصادی، تجاری، ترانزیت، سرمایه‌گذاری، انرژی و فرهنگی در راستای خدمت به منافع مشترک خبر دادند.
در همین راستا و در تشریح کیفیت روابط اقتصادی و تجاری جدید ایران در منطقه به ویژه در سایه تحولات دیپلماتیک اخیر با کشورهای عربی و نیز تبیین ابعاد همکاری‌هایی تجاری و اقتصادی ایران و عمان "خلفان الطوقی"، استاد اقتصاد دانشگاه ملی عمان و عضو اتاق بازرگانی این کشور، به پرسش های مطرح شده پاسخ داد:
روابط اقتصادی بین ایران و کشورهای عرب در مناطق مختلف همواره رو به توسعه بوده و مناسبات اقتصادی خوبی بین ایران و برخی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس برقرار است. تا چه میزان این ظرفیت‌ها قابل توسعه است و چه اقداماتی باید در این زمینه صورت گیرد؟
این امر به حصول توافق‌هایی باز می‌گردد که دولت‌ها ناظر بر آنها هستند، دولت ایران از یک‌سو و دولت‌های عربی در چارچوب اتحادیه عربی در سوی دیگر معادله قرار دارند تا تبادل تجاری بین جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عربی را تسهیل کنند که این مستلزم همکاری بین دو طرف و هماهنگی‌های مستمر و همچنین توجه و اهتمام نسبت به مسائل اقتصادی، حل مشکلات سیاسی در صورت وجود چنین مشکلاتی، حضور پای میز مذاکره و اتخاذ اقدامات مورد نیاز توسط هر دو طرف است. یعنی آنها ابتدا باید پای میز مذاکره بنشینند سپس می‌توانند بخش خصوصی ایران و کشورهای عربی را از طریق اتاق‌های بازرگانی، وزارتخانه‌های بازرگانی و سرمایه‌گذاری مختلف و متعدد فعال کنند.
ایجاد زمینه‌های همکاری‌های پولی بر اساس ارزهای محلی به جای دلار، یکی از راهبردهای دیپلماسی منطقه ای ایران است. تا چه میزان این آمادگی در کشورهای عربی وجود دارد و مزایای تبادلات اقتصادی با ارزهای محلی چیست؟
درباره ارزها باید بگویم که کشورهای عربی و کشورهای حوزه خلیج (فارس) در حال حاضر به دلیل ارتباط تاریخی بسیاری از این کشورها با دلار آماده چرخش به سمت استفاده از ارزهای دیگری غیر از این ارز نیستند به ویژه اینکه مبادلات در زمینه نفت و گاز و کالاهای استراتژیک با استفاده از دلار آمریکا انجام می شود. بنابراین همچنان زود است که هر دو طرف چه ایران و یا کشورهای عربی به سمت مبادله بر اساس ارزهای محلی حرکت کنند. البته این موضوع می تواند با تشکیل سبد ارزی عملی شود به گونه ای که مبادله ضرورتا نباید بر اساس دلار انجام شود و اختیار انتخاب ارزهای دیگری مانند یورو، یوان، ین و پوند و سایر ارزها بر اساس منافع مشترک بین کشورها و همچنین مطابق با نیاز کشورهای معامله‌کننده با ایران و همچنین بر اساس منافع ایران با ارزهای دیگر وجود داشته باشد. البته از دیدگاه من در صورت لغو کامل تحریم‌ها علیه ایران گشایش حقیقی ایجاد شده و امکان مبادله بین دو طرف بر اساس ارزهای محلی وجود خواهد داشت.
ظرفیت ایجاد بانک های مشترک و همچنین ایجاد شعب بانک های ایرانی در کشورهای عربی و بالعکس همواره وجود دارد. چقدر ایجاد این ساختارها و تقویت این گونه همکاری‌ها می تواند در تقویت مناسبات اقتصادی سازنده و موثر باشد؟
درباره موضوع بانک‌ها و تاسیس شعبه‌های بانک‌های ایرانی در کشورهای عربی و کشورهای حوزه خلیج فارس باید بگویم که این موضوع قطعا برای کشورهای حوزه خلیج فارس به دلیل تعامل گسترده آنها با ایران بسیار مفید خواهد بود. در سطنت‌نشین عمان برخی شعبه های بانکی ایرانی وجود دارد. در صورت لغو تحریم های اقتصادی ایران این بانک‌ها فعال و کارآمد خواهند بود و تبادل تجاری را تسهیل خواهند کرد.
در حال حاضر تعدادی شعب بانکی هستند که وظایف مشخصی انجام می دهند اما این فعالیت‌ها محدود بوده و جامعه بین‌الملل بر آنها نظارت می کند. طبیعتا عملکرد آنها تسهیل گر است اما در سطح مورد انتظار برای ایران و کشورهای عربی نیست. بنابراین صرف وجود این شعب بانکی در کشورهای دیگر که قطعا اقدام مفید و مثبتی است کافی نبوده و ثمره آن زمانی به بار خواهد نشست که تحریم‌های اقتصادی لغو شوند و توافق هسته‌ای نیز احیا شود.
رئیس‌کل بانک مرکزی ایران به تازگی دور جدیدی از توسعه همکاری‌ها را با کشورهای عربی مانند قطر و عراق آغاز کرده است. این همکاری‌ها تا چه میزان می تواند بر توسعه روابط همه جانبه کشورهای منطقه و ایران تاثیرگذار باشد؟ حضور شخص نخست بانک مرکزی ایران چه پیامی برای تقویت همکاری‌های بانکی و پولی بین ایران و کشورهای عربی دارد؟
درباره بانک مرکزی و سفر رئیس‌کل آن به قطر و عراق باید گفت که یک نشانه خوب و خوش‌بینانه و در واقع آمادگی برای ورود به مرحله پس از لغو تحریم‌های اقتصادی است که قطعا برای این دو کشور مثمر ثمر بوده و در وهله نخست کشورهای حوزه خلیج از آن بهره می‌برند و نتایج مثبت آن به تدریج به سایر کشورهای عربی نیز می رسد. طبیعتا این اقدام روابط تجاری بین ایران و کشورهای عربی را تقویت می‌کند و گام نخست در این مسیر به شمار می‌رود. البته در حال حاضر دایره فعالیت‌ها به دلیل تحریم‌ها محدودتر است و نظارت‌های بیشتری اعمال می گردد و بهره این اقدامات در مقایسه با عدم وجود موانع بین‌المللی کمتر از سطح مطلوب است.
چنین تبادل تجاربی بین عراق و قطر با ایران قطعا گام مثبت و مقدماتی و درست در مسیر آماده‌سازی برای تجارت در آینده است. به اعتقاد من این اقدام، خوب و نوید بخش است و حضور شعب بانکی ایران در کشورهای چون قطر و عراق و عمان می‌تواند گشایش به همراه داشته باشد خواه گشایش کامل و یا جزئی، چرا که بخشی از دارایی‌های مسدود شده ایران توسط ایالات متحده و یا کشورهای اروپایی می توانند از طریق همین شعب بانکی پرداخت شوند. بنابراین قطعا اقدامی مفید است که امیدواریم ایران و مردم این کشور از همه اموال مسدود شده خود در بانک‌های جهانی بهره ببرند.
ایران توانایی بالایی برای تامین کالاها و ملزومات مورد نیاز کشورهای عربی دارد. چگونه می‌توان این فرصت ها و توانایی‌ها را شناسایی و تقویت کرد؟
به طور قطع ایران توانایی عالی برای تجهیز کشورهای عربی به سلاح و مایحتاج آنها را دارد. کشورهای عربی به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس و خصوصا سلطنت نشین عمان به خوبی می دانند و آگاه هستند که دقیقا از ایران چه می‌خواهند. تبادل تجاری بین ایران و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس در حوزه برخی معادن و انواع مختلفی از سبزیجات و میوه جات که مهم‌ترین کالاهای مورد نیاز به شمار می‌روند، وجود دارد. طبیتعا ایران نیز به حکم داشتن جمعیت بالا به برخی کالاهای موجود در کشورهای حوزه خلیج فارس نیاز دارد و ایران با توجه به امتیاز جمعیت، بازار مصرف خوبی برای کالاهای این کشورها به شمار می‌رود. آنها همچنین از نظر جغرافیایی نیز به بازار ایران نیاز دارند تا بتوانند کالاهای تجاری را از طریق بازار ایران به عنوان واسطه به آسیای میانه برسانند. به تبع، این کالاها وارد بازار بزرگتری می‌شوند و صرفا به بازارهای آسیایی و آفریقایی تکیه نمی‌کنند و دایره وسیع‌تری را شامل خواهند شد.
روابط اقتصادی ایران و عمان را با توجه به سفر پادشاه سلطنت‌نشین به تهران و همچنین سفر رئیس‌جمهور ایران به مسقط به ویژه در زمینه بانک‌ها، مبادله بر اساس ارزهای محلی و سایر زمینه‌ها چگونه ارزیابی می کنید؟
درباره روابط عمان و ایران باید بگویم که این روابط قدمتی به درازای تاریخ دارند. روابط دو کشور بسیار دیرینه و مستحکم و متمایز و بسیار قوی است. جمهوری اسلامی ایران سلطنت‌نشین عمان را به عنوان یک میانجی مورد اعتماد به ویژه در پرونده توافق هسته‌ای و همچنین اختلافات خود با برخی کشورهای حوزه خلیج می داند. عمان در طول سال‌های گذشته ثابت کرده است که یک میانجی قابل اعتماد است. همه می‌دانند که مسقط در حال حاضر برای ایفای نقش میانجی بین تهران و قاهره تلاش می‌کند و انتظار می‌رود که این تلاش‌های سه‌جانبه بین ایران و مصر و عمان به نتایج مثبتی ختم شود.
همچنین عمان در احیای روابط بین ایران و عربستان نیز نقش مهمی ایفا کرد. چین به عنوان یک میانجی در حلقه آخر عمل کرد و پیش از آن عمان تلاش‌های هدایتگرانه بسیاری در این راستا انجام داد. در واقع عمان برای توسعه روابط دیپلماتیک بین ایران با بسیاری از کشورها تلاش کرد. عمان برای ازادی بسیاری از زندانیان آمریکایی و اروپایی حاضر در ایران وساطت کرد. بنابراین ایران به سلطنت‌نشین عمان اعتماد دارد . عمان حتی در پرونده عربستان و یمن نیز نقش مثبت میانجی را ایفا می کند. درباره روابط اقتصادی ایران و عمان نیز باید بگویم که ایرن روابط در سطح خوبی هستند اما باید بیش از این حمایت و پشتیبانی شوند و دو طرف برای توسعه آنها گام‌های بیشتری بردارند. پس از سفر مقام‌های عالی رتبه دو کور و در صدر آنها رئیس‌جمهور ایران و پادشاه عمان شاهد تحول ویژه‌ای در روابط دوجانبه خواهیم بود به ویژه اینکه دو طرف توافق‌نامه و تفاهم نامه‌های متعددی امضا کردند و باید منتظر روابط تجاری گسترده‌تر و متمایزی باشیم. شراکت اقتصادی و ایجاد صندوق مشترک بین ایران و عمان می تواند دامنه مبادلات تجاری بین دو طرف را گسترش دهد و قطعا نتایج آن را ملت ها و دولت‌های دو کشور ایران و عمان مشاهده خواهند کرد.
سطح بانک‌های عمانی را از نقطه نظر استانداردهای جهانی چگونه ارزیابی می کنید و آیا این سطح تاثیری بر همکاری با ایران دارد؟
در پاسخ به این پرسش باید بگویم که مشخص است عمان هم روابط تجاری بسیار خوبی در سطح بین‌الملل دارد و هم بانک‌های عمانی نقش مهمی را هنگام اجازه برای آزادسازی اموال بلوکه شده ایران در گذشته و حال ایفا کرده‌اند که همه این اقدامات هم سو با قوانین و معیارهای بین‌الملل بوده است و ایران عمان را صرف یک شریک سیاسی نمی‌داند و با آن شراکت اقتصادی و تجاری نیز دارد به همین دلیل ایرانی‌ها از عملکرد بانک‌های عمانی راضی هستند زیرا این بانک‌ها دارای اعتبار هستند و در زمینه قوانین مالی و سرمایه‌گذاری و بانکی در سطح بالایی از کیفیت قرار دارند و با بانک‌های جهانی هم‌سو بوده و مطابق با استانداردهای بانک‌های جهانی هستند.
نظر شما