امیرحسین موسوی- پژوهشگر اقتصادی: در سال‌های اخیر، بانک مرکزی به منظور بهبود فرآیندهای تأمین مالی و مدیریت منابع ارزی کشور، اقدام به معرفی و توسعه ابزارهای نوآورانه‌ای همچون اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) و اصلاح و توسعه ضوابط تامین مالی زنجیره تولید کرده است. این ابزارها با هدف تسهیل در فرآیندهای واردات، تأمین مالی بنگاه‌های تولیدی و کاهش فشار نقدینگی بر شبکه بانکی طراحی و اجرا شدند. سیاست‌گذار پولی به تازگی "پذیرش اوراق گام بابت پیش پرداخت تخصیص ارز واردات" و «"ضوابط ارائه خدمات تأمین مالی زنجیره تولید توسط مؤسسات اعتباری" را به شبکه بانکی ابلاغ کرده که می‌تواند نقش مهمی در بهبود کارایی نظام تامین مالی و کاهش نیاز سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی و تجاری ایفا کنند. در ادامه ضمن معرفی ابزارهای بیان شده، به بررسی بخشنامه بانک مرکزی و نقش آن در بهبود تامین مالی بنگاه‌ها اشاره خواهد شد.

پذیرش اوراق گام بابت پیش پرداخت تخصیص ارز واردات

اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) ابزاری است که به منظور تأمین مالی زنجیره تولید و تسهیل در فرآیندهای تجاری و تولیدی طراحی شده است. این اوراق به بنگاه‌های تولیدی اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به تأمین نقدینگی فوری، از اعتبار بانکی برای خرید مواداولیه و کالاهای واسطه‌ای استفاده کنند. اوراق گام به نوعی تعهد بانکی است که در سررسید معین باید توسط بانک صادرکننده پرداخت شود. در این راستا، اوراق گام به عنوان ابزاری نوین در مدیریت نقدینگی و تأمین مالی شناخته شده است. بانک مرکزی در بخشنامه‌ای جدید، شرایط پذیرش اوراق گام به عنوان پیش‌پرداخت برای تخصیص ارز واردات را به شبکه بانکی ابلاغ کرده است. این اقدام با هدف کاهش فشار نقدینگی بر واردکنندگان و تسهیل در فرآیند تخصیص ارز صورت گرفته است. در این بخشنامه، ترتیبات اجرایی و ضوابط مربوط به استفاده از اوراق گام برای تخصیص ارز به طور دقیق مشخص شده است.

پذیرش اوراق گام به جای سپرده ریالی: بر اساس این بخشنامه، بانک‌ها موظف‌اند در صورت درخواست دارنده اوراق گام، این اوراق را به جای سپرده ریالی تخصیص ارز پذیرش و مسدود کنند. این اقدام حداقل به میزان ۲۰ درصد از مبلغ مقرر در بخشنامه‌های قبلی انجام می‌شود.

محدودیت‌های زمانی: اوراق گام که برای تخصیص ارز مسدود می‌شوند، باید دارای مدت زمان تا سررسید سه ماه یا کمتر باشند. این محدودیت زمانی به منظور اطمینان از نقدشوندگی اوراق و کاهش ریسک‌های مرتبط با تخصیص ارز اعمال شده است.

عدم امکان انتقال اوراق مسدود شده: دارنده اوراق گام که این اوراق را به منظور تخصیص ارز مسدود کرده است، مجاز به انتقال این اوراق در زنجیره تولید یا بازار سرمایه نیست. این محدودیت به منظور جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی و حفظ شفافیت در فرآیند تخصیص ارز اعمال شده است.

رفع مسدودی اوراق پس از تخصیص ارز: در صورتی که تخصیص ارز قبل از سررسید اوراق گام مسدود شده انجام شود، متقاضی موظف است در مدت سه روز بانکی نسبت به تکمیل وجه ریالی جهت تأمین ارز اقدام کند. در غیر اینصورت، بانک موظف به دریافت سپرده ریالی یا اوراق جایگزین خواهد بود.

این تصمیم پویای بانک مرکزی به عنوان یک ابزار نوآورانه در مدیریت منابع ارزی کشور و تسهیل واردات کالاهای ضروری و واسطه‌ای نقش مهمی ایفا می‌کند. استفاده از اوراق گام به جای سپرده ریالی برای تخصیص ارز، می‌تواند به کاهش فشار نقدینگی بر واردکنندگان کمک کند و فرآیند تخصیص ارز را تسریع بخشد. همچنین، این اقدام می‌تواند به بهبود مدیریت منابع ارزی کشور و کاهش تقاضای نقدینگی در بازار کمک کند.

ابلاغ ضوابط ارائه خدمات تامین مالی زنجیره تولید توسط مؤسسه اعتباری

تأمین مالی زنجیره تولید به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن بنگاه‌های تولیدی از طریق ابزارهای مالی مختلف، از جمله اوراق گام، به تأمین مالی فعالیت‌های تولیدی خود می‌پردازند. این فرآیند شامل تأمین مالی خرید مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای و سایر نیازهای تولیدی است. تأمین مالی زنجیره تولید به عنوان یکی از راهکارهای اساسی برای حمایت از تولید داخلی و کاهش وابستگی به منابع مالی خارجی شناخته می‌شود. بانک مرکزی در راستای بهبود فرآیندهای تأمین مالی زنجیره تولید و ارائه ابزارهای نوآورانه توسط مؤسسات اعتباری، ضوابط جدیدی را تصویب و ابلاغ کرده است. این ضوابط به منظور تعیین دقیق سازوکار اخذ مجوز و پایش ابزارهای تأمین مالی زنجیره تولید تدوین شده‌اند و جایگزین دستورالعمل‌های قبلی شده‌اند.

ثبت برخط اطلاعات: مؤسسات اعتباری موظف به ثبت برخط تمامی اطلاعات مربوط به ابزارهای تأمین مالی زنجیره تولید از جمله عملیات صدور، انتقال و تنزیل در سامانه‌های نظارتی بانک مرکزی هستند. این اقدام به منظور افزایش شفافیت و نظارت دقیق‌تر بر فرآیندهای تأمین مالی انجام شده است.

اخذ مجوز از بانک مرکزی: مؤسسات اعتباری برای طراحی و استفاده از ابزارهای جدید در حوزه تأمین مالی زنجیره تولید، ملزم به اخذ مجوز از بانک مرکزی هستند. این الزام به منظور جلوگیری از ایجاد ابزارهای مالی غیرمجاز و کاهش ریسک‌های مالی اعمال شده است.

پلتفرم‌های دیجیتال: مؤسسات اعتباری موظف به فعالیت پلتفرم‌های تأمین مالی زنجیره تولید ذیل واحد دیجیتال خود هستند. این اقدام به منظور افزایش کارایی و سرعت در ارائه خدمات تأمین مالی صورت گرفته است.

مجازات انتظامی: در صورت احراز تخلف مؤسسات اعتباری در حوزه تأمین مالی زنجیره تولید، مجازات‌های انتظامی برای آن‌ها در نظر گرفته شده است. این مجازات‌ها به منظور حفظ نظم و شفافیت در بازار مالی اعمال می‌شوند.

گزارش‌های دوره‌ای: مؤسسات اعتباری موظف به ارائه گزارش‌های دوره‌ای از عملکرد ابزارهای تأمین مالی زنجیره تولید به بانک مرکزی هستند. این گزارش‌ها به منظور نظارت دقیق‌تر و ارزیابی کارایی ابزارهای مورد استفاده تهیه می‌شوند.

ضوابط جدید بانک مرکزی در حوزه تأمین مالی زنجیره تولید، گامی مهم در جهت بهبود فرآیندهای تأمین مالی و حمایت از تولید داخلی است. این ضوابط با هدف افزایش شفافیت، کاهش ریسک‌های مالی و تسهیل در ارائه خدمات تأمین مالی تدوین شده‌اند. الزام مؤسسات اعتباری به ثبت برخط اطلاعات و اخذ مجوز از بانک مرکزی، می‌تواند به کاهش تخلفات و افزایش کارایی سیستم تامین مالی زنجیره‌ای می‌شود. همچنین، فعالیت پلتفرم‌های دیجیتال در حوزه تأمین مالی زنجیره تولید، می‌تواند به تسریع در ارائه خدمات و کاهش هزینه‌های مرتبط با تأمین مالی کمک کند.

حرکت به سمت نظام تامین مالی کارا

اوراق گام و ضوابط تأمین مالی زنجیره تولید دو ابزار مهم در مدیریت منابع مالی و ارزی کشور هستند که بانک مرکزی با ابلاغ بخشنامه‌ها و ضوابط جدید، سعی در بهبود کارایی این ابزارها و تسهیل در فرآیندهای مالی و تجاری دارد. پذیرش اوراق گام به عنوان پیش‌پرداخت تخصیص ارز واردات، می‌تواند به کاهش فشار نقدینگی بر واردکنندگان و تسهیل در تأمین کالاهای ضروری کمک کند. از سوی دیگر، ضوابط جدید تأمین مالی زنجیره تولید با هدف افزایش شفافیت، کاهش ریسک‌های مالی و حمایت از تولید داخلی تدوین شده‌اند. اجرای صحیح این بخشنامه‌ها و ضوابط می‌تواند به بهبود وضعیت نظام تامین مالی کشور، حمایت از تولید داخلی و کاهش وابستگی به منابع مالی خارجی منجر شود. در عین حال، نظارت دقیق بانک مرکزی بر عملکرد مؤسسات اعتباری و استفاده از ابزارهای نوآورانه، نقش مهمی در کاهش تخلفات و افزایش کارایی سیستم بانکی خواهد داشت. تمرکز بانک مرکزی بر بهبود کارایی نظام تامین مالی در کنار اهداف مدنظر مقام پولی در مهار رشد نقدینگی و ثبات ارزی می‌تواند آثار مثبتی در عملکرد بنگاه‌های تولیدی بگذارد.