در شش ماه گذشته، بازار ارز متاثر از اتفاقات برون‌زای متعددی بوده است، اما نتایج سیاست‌های پویا و فعال بانک مرکزی در این مدت، موجب تحقق یک ثبات‌نسبی در بازار ارز شده است. افت شدید نوسانات بازار ارز و کاهش فاصله بین نرخ ارز در بازار غیررسمی و نرخ ارز در مرکز مبادله، یکی از نتایج همین موضوع است. شکاف اسکناس دلار بازار غیررسمی و اسکناس دلار مرکز مبادله ارز کاهش یافته و به حوالی ۲۰ درصد رسیده است. کاهش فاصله دوبازار می‌تواند به ثبات اقتصادی و کاهش نوسانات بازار ارز کمک کند. با کاهش فاصله نرخ ارز، اعتماد به بازار رسمی افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذاران و تجار تمایل بیشتری به استفاده از بازار رسمی خواهند داشت.
بازنگری و اصلاح سیاست‌های ارزی توسط بانک مرکزی توانست به کاهش فاصله نرخ ارز کمک کند. افزایش شفافیت در بازار ارز به واسطه راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا و کاهش محدودیت‌های ارزی به عنوان مکمل تداوم این موضوع، ایفای نقش کرد. ایجاد انگیزه برای استفاده از بازار رسمی و کاهش وابستگی به بازار غیررسمی یکی از اصلی‌ترین عوامل تداوم کاهش شکاف قیمتی دو بازار بوده است. کاهش فاصله نرخ ارز در بازار غیررسمی و رسمی نیازمند اتخاذ سیاست‌های جامع و هماهنگ است که می‌تواند به ثبات اقتصادی و افزایش اعتماد به بازار ارز کمک کند و زمینه را برای رشد و توسعه اقتصادی فراهم کند.
مرحله بلوغ مرکز مبادله ارز و طلا
یکی از اولویت‌های مهم بانک مرکزی همواره ایجاد ثبات در بازار ارز از طریق طراحی سامانه‌های متمرکز و ایجاد بازارهای کارا برای معاملات ارز بوده است. کمیته بازگشت ارز حاصل از صادرات، با استفاده از ظرفیت تبصره بند (۱) ماده ۸ آیین‌نامه مربوطه، به منظور توسعه صادرات صنایع فلزی و تامین نیازهای ارزی این زنجیره، از جمله تامین مواداولیه، تجهیزات، ماشین‌آلات و انرژی‌های مورد نیاز، امکان واردات در ازای صادرات را برای این صنایع و سایر شرکت‌های همگروه با نرخ توافقی مجاز اعلام کرده است. نرخ توافقی به معنای تعیین نرخ ارز بر اساس توافق بین صادرکننده و واردکننده است که بدون اعلام نرخ ثابت از سوی مقام سیاست‌گذار انجام می‌شود. این امر می‌تواند به افزایش انعطاف‌پذیری در معاملات تجاری کمک کند. راه‌اندازی تالار ارز توافقی توسط بانک مرکزی به عنوان یک ابزار جدید برای مدیریت بازار ارز و کاهش نوسانات ارزی است. این اقدام می‌تواند به بهبود شفافیت بازار ارز و تداوم کاهش فاصله بین نرخ‌های رسمی و غیررسمی کمک کند. در این فرآیند، صادرکنندگان و واردکنندگان به جای تامین ارز در بازار غیررسمی، که اطلاعات ناقص و ناکارآمدی دارد و منجر به ایجاد نابهنجاری در بازار ارز می‌شود، می‌توانند در یک بازار منسجم و شفاف با نرخ مدنظر خود مبادله کنند. با این تصمیم بانک مرکزی، تجارت این گروه با سهولت بیشتری انجام خواهد شد. با امکان واردات در ازای صادرات، شرکت‌های فعال در صنایع فلزی می‌توانند به راحتی مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز خود را وارد کنند.
این سیاست همچنین می‌تواند با تشویق صادرات به بهبود تراز تجاری کشور کمک کند. با افزایش صادرات و واردات متوازن، ارز بیشتری وارد کشور می‌شود که می‌تواند به ثبات نرخ ارز کمک کند. از سوی دیگر، این رویکرد با افزایش صادرات و ورود ارز به کشور، فشار تقاضا بر بازار ارز را کاهش می‌دهد و به تداوم ثبات قیمتی آن کمک می‌کند. سیاست‌های تجاری انعطاف‌پذیر می‌تواند سرمایه‌گذاران خارجی را به سرمایه‌گذاری در صنایع فلزی کشور ترغیب کند. این سیاست می‌تواند به صنایع فلزی کمک کند تا بازارهای جدیدی برای محصولات خود پیدا کنند و وابستگی به بازارهای محدود را کاهش دهند. در مجموع، این تصمیم می‌تواند به تقویت بخش‌های مختلف اقتصادی کشور کمک کرده و زمینه‌ساز رشد و توسعه پایدار در صنایع فلزی و سایر بخش‌های مرتبط شود. با این حال، برای بهره‌برداری کامل از این مزایا، نیاز به سیاست‌های تکمیلی و نظارت دقیق بر اجرای آن وجود دارد.
بر اساس اعلام مدیر ارز بازرگانی و عملیات ارزی مرکز مبادله ایران، تمامی صادرکنندگانی که مشمول بند (۲) ماده (۸) آیین‌نامه اجرایی تبصره (۶) بند (ح) ماده (۲) مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ هستند و ملزم به ایفای معادل ۹۰ درصد ارزش پروانه صادراتی خود به یک یا ترکیبی از روش‌های برگشت ارز به تشخیص خود می‌شوند، می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در بازار توافقی ایجاد شده به فروش برسانند. همچنین خریداران این بازار شامل تمامی واردکنندگانی هستند که دارای تخصیص ارز معتبر از محل صادرات غیر یا سپرده ارزی دیگران هستند و می‌توانند در تالار ارز توافقی اقدام به خرید ارز کنند.
سیاست‌های ارزی در خدمت ثبات اقتصادی
ایجاد مرکز مبادله ارز و طلا توسط بانک مرکزی به عنوان مرجع کشف قیمت ارز، تامین و تخصیص ارز متقاضیان و بستر رسمی عرضه ارز توسط صادرکنندگان کالا و خدمات، موجب همگرایی نرخ بازار غیررسمی به بازار رسمی می‌شود. به بیان دیگر، کاهش قیمتی نرخ ارز بازار غیررسمی به نرخ ارز مرکز مبادله و تالار توافقی، زمینه‌ساز ظهور یک بازار کارا ارزی است که عمده نیازهای ارزی در آن پوشش داده می‌شود. با توسعه ابزارهای نوین مالی مانند مشتقات ارزی در مرکز مبادله توسط بانک مرکزی، مسیر اصلاحی سیاست‌گذار ارزی کشور در جهت سیاست‌های تثبیت اقتصادی با سرعت بیشتری ادامه خواهد یافت.
بانک مرکزی به عنوان نهاد اصلی سیاست‌گذاری پولی و ارزی در کشور، نقش کلیدی در مدیریت و کنترل بازار ارز و حفظ ثبات اقتصادی داشت است. این نهاد با استفاده از ابزارها و سیاست‌های مختلف، سعی در کنترل نوسانات نرخ ارز و تأمین نیازهای ارزی کشور در طی یکسال و نیم اخیر داشته است. بانک مرکزی با تدوین و اجرای سیاست‌های ارزی، به تنظیم و کنترل جریان‌های ارزی در کشور پرداخت و با تنظیم‌گری واردات و صادرات و مدیریت جریان‌های سرمایه‌ای علاوه بر زمینه‌سازی ثبات نرخ ارز، امکان تداوم رشد اقتصادی را فراهم کرد. حفظ تعادل در ترازپرداخت‌ها و جلوگیری از بحران‌های ارزی است، نتیجه این رویکرد پویای بانک مرکزی است. نوسانات شدید می‌تواند به عدم تعادل در واردات و صادرات منجر شود و فشارهای مالی بر اقتصاد وارد کند.
طی نزدیک به یکسال و نیم گذشته، نوسانات مقطعی ارز که ناشی از عوامل برون‌زا یا تنش‌های سیاسی و نظامی سطح منطقه بود، به دلیل ایفای نقش فعال بانک مرکزی در بازار ارز موجب جهش ارزی نشد و به سرعت هیجانات بازار در هر مقطع تخلیه شده و به نرخ‌های پیش از شوک بیرونی بازگشت. بانک مرکزی اجازه نداد هیجانات بازار ارز غیررسمی بازار رسمی ارز را تهدید کند و بازار کالا و خدمات را با شوک روبه رو شود. عدم مداخله صرفا قیمتی در بازار ارز توسط بانک مرکزی موجب شد تا ذخایر ارزی کشور در طی سال ۱۴۰۲ حفظ شود. با دیپلماسی فعال بانک مرکزی منجر به آزادسازی بخش قابلتوجهی از منابع مسدودشده کشور شد. آزادسازی منابع ارزی کشور موجب افزایش کیفیت دارایی‌های خارجی بانک مرکزی شده و همین امر قدرت نفوذ بازارساز ارزی را افزایش داد. تحولات بخش حقیقی اقتصاد ایران طی یکسال گذشته در بازار پول و ارز به همراه وضعیت مطلوب شاخص‌های فعالیت‌های مختلف اقتصادی همچون تداوم رشد اقتصادی چشم‌انداز مثبتی را برای کارگزاران اقتصادی ترسیم می‌کند. افزایش کیفیت و میزان ارز قابل دسترس بانک مرکزی به واسطه آزادسازی منابع مسدود شده کشور در سال گذشته به همراه دیپلماسی بانکی بانک مرکزی با کشورهای منطقه و ایفای نقش فعال بانک مرکزی در سازمان‌های بین‌المللی تداوم ثبات بازار ارز را تضمین می‌کند.
نظر شما