مسئله مدیریت فرآیند تامین مالی ارزی حوزه واردات، یکی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با بدنه اصلی سیاست‌گذاری کلان اقتصاد جهان، چه در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته و چه در اقتصادهای نوظهور و کمترتوسعه یافته محسوب می‌شود. چنانچه نتایج حاصل از پژوهش‌های مختلف و همچنین استناد به آمار و ارقام و گزارش‌های منتشر شده رسمی در این حوزه نشان می‌دهد که اساسا مقامات پولی و در راس آنها بانک‌های مرکزی کشورها، محوری‌ترین نقش را در زمینه مدیریت و راهبری شیوه‌ها، رویکردها و چگونگی تخصیص بهینه ارز به بخش‌ها، خدمات و کالاهای وارداتی ایفا می‌کنند و حتی در بازترین اقتصادهای تجاری جهان که بخش اعظم تامین مالی حوزه واردات در آنها از طریق بازار سرمایه و صندوق‌های مدیریت دارایی صورت می‌پذیرد، هنوز هم تامین مالی بانک محور واردات، مهم‌ترین شیوه تخصیص بودجه به فعالان و تجار در جهان است و همچنان، صنعت بانکداری، نقش عمده و کلیدی در ایجاد جریان‌های مالی برای امر واردات ایفا می‌کند. مبتنی بر این مهم، در پرونده جدید پژوهشی با عنوان "تجربه جهانی تامین مالی بخش واردات" به سراغ تبیین جایگاه محوری بانک‌های مرکزی و در کل، نظام بانکداری کشورها در تامین مالی ارز مورد نیاز فعالان حوزه واردات و تجارت می‌رویم و در این مقاله، به تبیین عملکرد و نقش‌آفرینی بانک مرکزی امارات در این باب می‌پردازیم.

بانک مرکزی امارات در راس هرم تصمیم‌سازی تامین مالی ارزی حوزه واردات

در بین اقتصادهای نوظهور و در حال پیشرفت حاشیه خلیج‌فارس، امارات متحده عربی، از سازوکار سازمان‌یافته کارآمدتری در بحث تخصیص ارز مورد نیاز واردات به تجار و بازرگانان خود برخوردار است که در راس این مکانیزم تصمیم‌ساز تجاری بین‌المللی، بانک مرکزی امارات قرار گرفته است. در حقیقت، بانک مرکزی امارات در سال ۲۰۱۴، اقدام به تاسیس یک نهاد عملیاتی مجزا در درون ساختار مدیریت خود با عنوان "دپارتمان تامین مالی واردات" کرد که رسالت اصلی آن، تصمیم‌سازی و راهبری استراتژیک تخصیص و تامین تقاضای وجوه درخواستی و مورد نیاز فعالان حوزه واردات این کشور بود. این دپارتمان، وظیفه تخصیص ارزهای مرجع جهانی از جمله دلار، یورو، پوند و یوان به بخش‌های مختلف واردات کالاها و خدمات این کشور براساس یک فهرست رتبه‌بندی شده علمی، پویا، سیال و منعطف را دارد، بدین ترتیب که میزان ارز قابل تخصیص به تجار و بازرگانان نمایه شده در این فهرست برمبنای عملکرد کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت آنها، میزان بازدهی عملیاتی در حوزه واردات و همچنین رصد نیازمندی کالا و خدمات برای واردات با توجه به تغییرات تقاضای داخلی، به روز می‌شود.

این فهرست به طور معمول هر ۳ ماه یکبار و به صورت فصلی، با توجه به الزامات، دستورالعمل‌ها و بازخوردهای رصد شده که از خروجی تجزیه و تحلیل‌های مستمر انجام گرفته توسط بخش پژوهش عملیاتی دپارتمان تامین مالی واردات به اطلاع و آگاهی مدیران ارشد و روسای بانک مرکزی امارات رسانده می‌شود، بازبینی می‌شود. شورای حکام بانک مرکزی امارات در نشست مشترک اختصاصی با اعضای دپارتمان تامین مالی واردات که هر ۹۰ روز یکبار برگزار می‌شود، نظرات خود را نسبت به فهرست ارسالی به این شورا و نحوه و چگونگی پیشنهادات اصلاح، تغییر و بازبینی در شرکت‌ها، صنایع، کالاها و خدمات، میزان ارزهای تخصیص یافته به آنها را به صورت مکتوب در اختیار اعضای دپارتمان تامین مالی واردات قرار می‌دهد. پس از انجام اصلاحات مورد نظر، فهرست نهایی به دفتر ریاست فدرال بانک امارات ارسال شده و با امضاء رئیس بانک مرکزی امارات، اجازه تخصیص ارز مورد نیاز حوزه واردات بر اساس دستوالعمل‌های از قبل تعیین شده، صادر می‌شود.

طبق گزارش‌های رسمی و به اذعان کارشناسان و صاحب‌نظران مالی و بانکی، سازماندهی کارآمد بانک مرکزی امارات در تامین مالی ارزی بخش واردات در این کشور به دلیل در نظر گرفتن دو مولفه اصلی در تعیین میزان ارز تخصیصی دوره بعد به هر فعال حوزه واردات است که موجب پویایی این بستر در این سالها شده است:

نخست "عملکرد و بازدهی تجار در واردات به صرفه برای اقتصاد ملی امارات"

دوم "نیازمندی داخلی کالا و خدمات"

اعتبار اسناد اتکایی (LC)، رایجترین رویکرد بانک مرکزی امارات در تامین مالی واردات

بانک مرکزی امارات این امکان را به وجود آورده که بیشتر بانک‌های دولتی، خصوصی، تعاونی و تجاری داخلی این کشور و شعب، دفاتر و نمایندگی‌های بانک‌های بین‌المللی، خدمات تخصیص ارز مورد نیاز برای واردات را به تجار، بازرگانان و شرکت‌های کوچک و بزرگ داخلی و خارجی ارائه دهند. اعتبار اسناد اتکایی (LC)، مهم‌ترین و رایج‌ترین ابزار پرداخت خارجی و متداول‌ترین رویکرد بانک محور در تامین ارز موردنیاز بازرگانان اماراتی برای واردات کالاها و خدمات به این کشور است. اعتبار اسناد اتکایی یا Letter of Credit تعهد مالی است که از طرف نظام بانکی به فعالان تجارت خارجی داده می‌شود و طی آن، بانک متعهد می‌شود که میزان پرداختی مالی توافق شده فی‌مابین واردکننده و صادرکننده را به موقع و با مبلغ صحیح به دست وی برساند.

انواع ال سی های رایج مورد استفاده در حوزه تامین مالی واردات در امارات متحده عربی در یکی از سه گروه اعتباری زیر قرار می‌گیرند:

اعتبار اسناد اتکایی غیر قابل برگشت (Irrevocable LC)/ اعتبار اسناد اتکایی دیداری (At Sight LC) / اعتبار اسناد اتکایی گردان (Revolving LC)

-در رویکرد اعتبار اسناد اتکایی غیرقابل برگشت (Irrevocable )، هرگونه تغییر شرایط اعتبار از جانب خریدار یا بانک گشایش کننده اعتبار، موکول به موافقت و رضایت فروشنده است. فروشندگان و صادرکنندگانِ طرف حساب با تجار اماراتی، معمولا از اینگونه اعتبار اسناد اتکایی، استقبال بیشتری می‌کنند.

-در رویکرد اعتبار اسناد اتکایی دیداری (At Sight )، بانک ابلاغ‌کننده پس از روئیت اسناد حمل ارایه شده از طرف ذینفع (فروشنده)، در صورت رعایت تمامی شریط اعتبار از سوی وی، بلافاصله وجه آن را پرداخت می‌کند.

-در رویکرد اعتبار اسناد اتکایی گردان (Revolving)، که محبوب‌ترین و پُرتقاضاترین نوع ال سی در بین فعالان حوزه واردات در امارات است، پس از هر بار استفاده ذینفع از اعتبار، همان مبلغ اسناد تا سطح اعتبار اولیه افزایش می‌یابد. در واقع در این رویکرد که از سال ۲۰۱۴ تا به امروز، به شدت مورد استقبال بازرگانان اماراتی قرار گرفته است، بدون احتیاج به افتتاح یا اصلاح اعتبار جدید، اعتبار موجود خود به خود تجدید می‌شود.

ابتکار عمل بانک مرکزی امارات در تخصیص ارز واردات به کیف پول‌های الکترونیک

به دلیل اتصال کامل اقتصاد امارات به بازارهای جهانی، به کارگیری طرح‌های پرداخت دیجیتال و الکترونیک مختلفی نظیر کیف پول همراه دولتی، کیف پول اتصالات، کیف پول بیم و کیف پول‌های پرداخت آنلاین الکترونیک از طریق Apple Pay،Google Pay و Pay Samsung در چند سال گذشته در بین تجار اماراتی، به ویژه صاحبان شرکت‌های تجارت بین‌الملل کوچک و متوسط این کشور، رواج یافته است. همچنین در ابتکارعملی جدید، از سال ۲۰۲۱، بانک مرکزی امارات، ارزهای تخصیص یافته به این نوع از فعالان حوزه واردات یعنی بازرگانان خُرد که اسامی آنها در لیست نهایی دپارتمان تامین مالی واردات بانک مرکزی وجود داشته باشد را به طورمستقیم به کیف پول‌های الکترونیک آنها واریز می‌کند.

منابع:

1. A group of Author(۲۰۲۴),” Explanation of the status of domestic and international economic indicators (exports and imports) of the UAE”, Quarterly Economic Review, Central Bank of the UAE, CBUAE Classification: Public, June ۲۰۲۴.

2. A group of Author(۲۰۲۱),”The Standards for Exchange Business in the UAE " Published in Central Bank of the UAE,Version ۱.۲۰ , November ۲۰۲۱”

3. https://rulebook.centralbank.ae/en/rulebook/۴۱۷-banknotes-import-and-export-fromto-foreign-institutions

4. https://u.ae/-/media/Information-and-services/Business/UAE-imports-and-exports-guide-eng.pdf