امیرحسین موسوی-پژوهشگر اقتصادی: سیاست‌های بانک مرکزی به منظور تثبیت نرخ ارز و کاهش نوسانات بازار ارز به همراه مهار رشد نقدینگی، همزمان با تامین نقدینگی بنگاه‌های صنعتی، خدماتی و تولیدی برای سرمایه در گردش از جمله اقداماتی بوده که نقش موثری را در کاهش مستمر نرخ تورم تولیدکننده ایفا کرده است. بر پایه آخرین آمار ارائه شده از سوی بانک مرکزی، نرخ تورم نقطه به نقطه شاخص بهای تولیدکننده در خرداد ماه امسال نسبت به فروردین سال ۱۴۰۲ از ۴۰.۷ درصد به ۲۵.۳ درصد کاهش یافت، که معادل ۱۵.۴ واحد درصد کاهش است. همچنین، نرخ تورم سالانه شاخص بهای تولیدکننده نیز در خرداد ماه امسال نسبت به فروردین سال ۱۴۰۲، بر مبنای آمار بانک مرکزی با ۷.۶ واحد درصد کاهش، از ۳۷.۳ درصد به ۲۹.۷ درصد رسید.

با افزایش شفافیت افق دید سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان به دلیل اتخاذ سیاست‌های ضدتورمی در دولت سیزدهم و اجرای بسته سیاست‌های تثبیت اقتصادی توسط بانک مرکزی در طی یکسال گذشته، از تحمیل فشار هزینه از ناحیه افزایش قیمت مواد اولیه به بنگاه‌های تولیدی جلوگیری شد و ثبات نرخ ارز منجر به کاهش چشمگیر تورم تولیدکننده در این بازه زمانی شد. سیاست‌های تثبیت اقتصادی و انضباط مالی دولت سیزدهم در بازه کوتاه‌مدت، اثر خود را بر شاخصPPI گذاشته است و با توجه به کاهش قابل ملاحظه‌ تورم پیش‌نگر، می‌توان انتظار داشت روند کاهشی نرخ تورم مصرف‌کننده (CPI) نیز در سال‌جاری تداوم یابد.

شاخص بهای تولیدکننده متوسط قیمت کالاها و خدماتی را نشان می‌دهد که بنگاه‌ها به ازای تولید کالا و خدمات دریافت می‌کنند، پس در واقع PPI با نگاهی دقیق‌تر تغییرات هزینه‌های تولیدکننده در روند تولید را در مقایسه با دوره مشابه گذشته نشان می‌دهد. تغییرات شاخص بهای تولیدکننده یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش تغییرات قیمت‌ فروش کالاها و خدمات را نشان می‌دهد و به صورت یک شاخص وزنی از میانگین قیمت کالاها و خدمات محاسبه می‌شود. افزایش شاخص قیمت تولیدکننده نشانه بالارفتن هزینه‌های تولید و این افزایش قیمت‌ها در نهایت روی مصرف‌کنندگان اثر خواهد گذاشت.

اثربخشی سیاست‌های پولی و مالی در مهار تورم تولیدکننده

نگاهی به آخرین آمارهای تورم تولیدکننده، نشان دهنده روند نزولی این شاخص از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم در تابستان ۱۴۰۰ است. به عبارت دیگر، نرخ تورم تولیدکننده از ۱۰۳ درصد در بهار ۱۴۰۰ به ۲۸ درصد در زمستان ۱۴۰۲ کاهش یافته است که افت ۷۵ واحد درصدی را نشان می‌دهد. بررسی تورم تولید کننده در فعالیت‌های مختلف اقتصادی نیز بیانگر افت قابل توجه این شاخص در طی این بازه زمانی است. با اجرای سیاست‌های تثبیت اقتصادی فشار هزینه بنگاه‌ها مهار شد و با کاهش تورم تولیدکننده، برآورد می‌شود که تورم مصرف‌کننده در ماه‌های آتی روند نزولی خود را ادامه دهد.

همچنین یکی از اقدامات مهم دولت که بر نرخ تورم تولیدکننده اثر گذاشت، تسهیل صادرات محصولات و واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات مورد نیاز تولید در دو سال گذشته بود. اقدام دولت گام مهمی در کاهش فشار هزینه‌ای تورم به شمار می‌رود. از دیگر اقدامات مهم دولت سیزدهم برای کنترل تورم به ویژه از ناحیه تولید، مشوق‌های مالیاتی برای تولیدکنندگان بوده است. این اقدام دولت، اثر محسوسی بر هزینه بنگاه‌های تولیدی و کاهش قیمت تمام شده گذاشته است.

در کنار سیاست‌های تجاری و مالی دولت به منظور کاهش پایدار تورم تولیدکننده، تصمیماتی که بانک مرکزی به منظور تثبیت نرخ ارز و کاهش نوسانات بازار ارز انجام داد، سیاست‌های پولی فعال بانک مرکزی به منظور هدایت اعتبار به سمت تولید و تامین نقدینگی بنگاه‌های صنعتی، خدماتی و تولیدی برای سرمایه در گردش، ایجاد و توسعه فعالیت‌ها از طریق اعطای تسهیلات از جمله اقداماتی بوده که نقش موثری را در کاهش مستمر نرخ تورم تولیدکننده ایفا کرده است.

سیگنال کاهش تورم مصرف‌کننده با تداوم روند نزولی تورم تولیدکننده

با توجه به اینکه موضوع انتقال قیمت و هزینه تولید در تحلیل وضعیت تورم و اخذ سیاست‌های کنترلی نقش مهمی را ایفا می‌کند، بررسی روابط میان شاخص‌های قیمت نتایج قابل توجهی را ارائه می‌دهد. بر اساس مطالعات و پژوهش‌های مختلف، رابطه مثبتی میان شاخص قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده وجود دارد. تورم مصرف کننده (CPI) ماهیت فشار تقاضا و تورم تولیدکننده (PPI) ماهیت فشار هزینه را نمایان می‌کند. به بیان دیگر، شاخص قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده عموما به عنوان قیمت‌های متفاوت کالاها در طول زنجیره تولید شناخته می‌شوند. عموما اینچنین فرض می‌شود که با افزایش هزینه‌های تولید و به دنبال آن افزایش PPI، تولیدکنندگان افزایش هزینه خود را به افزایش قیمت کالای نهایی منتقل می‌کنند و این امر منجر به افزایشCPI می‌شود. رابطه علیت ازPPI بهCPI نشانگر تورم ناشی از فشار هزینه است. ماهیت فشار هزینه‌ای تورم بیانگر این امر است که تغییرات قیمت تولیدکننده در مرحله اول زنجیره عرضه به مرحله بعدی و پیوسته به قیمت نهایی مصرف‌کننده منتقل می شود. طبق این نگاهPPI و CPI از طریق زنجیره تولید با یکدیگر در ارتباط هستند. بر همین اساس، با افزایشPPI برای قیمت مواد اولیه که در تولید کالاهای واسطه‌ای به کار می‌روند، قیمت کلاهای واسطه‌ای افزایش یافته و با رشد قیمت کالای واسطه‌ای که در تولید کالای نهایی به کار می‌رود، تورم تولیدکننده برای قیمت کالاهای نهایی افزایش یافته و در نهایت این اتفاق منجر به افزایش تورم مصرف‌کننده می‌شود. با توجه به اهمیت این موضوع، تورم تولیدکننده نقش تورم پیش‌نگر را در اقتصاد ایفا می‌کند. PPI یا تورم تولیدکننده در اقتصاد کلان از آنجا با اهمیت شمرده می‌شود که شاخص پیشرانی برای تورم مصرف کننده (CPI) محسوب می‌شود.