حسن گلمرادی - عضو هیات علمی موسسه عالی آموزش بانکداری ایران: یکی از ریشه‌های اصلی تورم، رشد نقدینگی است. نقدینگی در سطح کلان به سیالیت و نقدشدن سریع داریی‌ها اشاره دارد که طی آن دارایی‌ها با کمترین زمان به وجه نقد تبدیل شده و قابلیت دخل و تصرف و نقل و انتقال سریع دارایی‌ها را فراهم می‌سازد. در سطح کلان از زاویه مصارف، اسکناس و مسکوک بخش اصلی نقدینگی است و همچنین موجودی حساب‌های جاری و حتی سپرده‌های پس‌انداز جاری و سپرده‌های عندالمطالبه و مدت‌دار نیز حکم وجه نقد را دارند، زیرا تقریبا با کمترین زمان و مانع تبدیل به وجه نقد شده و قابل نقل و انتقال بین افراد و حساب‌ها را دارند. در ادبیات اقتصاد کلان، نقدینگی که نوعا حجم پول نیز عنوان می‌شود، طی زمان تغییر کرده و از m۱ به m۲ و m۳ گسترش یافته و با توسعه بانکداری دیجیتال نیز شاید به شاخص وسیع‌تری (مثلا مفهوم وسیع‎‌تری نظیر m۴) نیز گسترش یابد. به عبارت دیگر، نقدینگی که زمانی فقط شامل اسکناس و مسکوک بوده به حساب‌های دیداری و سپرده نیز تسری یافته و در بستر بانکداری دیجیتال چه بسا خیلی از حساب‌ها و ابزارهای جدید، زمینه خلق نقدینگی بیشتر را فراهم سازند. بنابراین از زاویه مصرف نقدینگی، پول و شبه پول نقدینگی را تشکیل می‌دهد. از زوایه پایه پول یا پول پُرقدرت، اگر به نقدینگی نگاه کنیم، حاصل ضرب پایه پول و سرعت گردش پول است. پایه پول هم خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، خالص بدهی دولت به بانک‌ها و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی است. در شرایط تورم بالا، تقاضای مردم برای نقدینگی زیادتر شده و تعداد مراحلی که وجوه نقد بین افراد و حساب‌ها دست به دست می‌شود، به خصوص با توسعه بانکداری دیجیتال، سریع‌تر شده و با فرض حتی پایه پول ثابت، خود این موضوع سبب رشد بیشتر نقدینگی را فراهم می‌سازد. حتی اگر سرعت گردش پول را ثابت مفروض بگیریم، افزایش پایه پول، عامل اصلی رشد نقدینگی است. رشد پایه پول عمدتا ناشی از کسری بودجه و ناترازی بانک‌ها و شرکت‌های دولتی است که به صورت متقابل بر هم اثرگذار هستند. به عنوان مثال، اگر دولت برای تامین کسری بودجه یا طرح‌های توسعه‌ای و حمایتی خود از منابع بانک‌ها استفاده کند یا اوراق بدهی خود را به بانک‌ها بفروشد، بدهی دولت به بانک مرکزی به بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی تبدیل می‌شود که در کنار ناکارایی داخلی بانک‌ها، سبب افزایش اضافه برداشت و در نتیجه افزایش پایه پول می‌شود که در مرحله بعدی از طریق مکانیزم ضریب فزاینده پولی، زمینه رشد فزاینده نقدینگی را فراهم می‌کند. با وجود زمینه‌هایی که سبب رشد پایه پول می‌شود نظیر وجود سلطه مالی، بانک مرکزی در یک‌سال اخیر با برخی اقدامات مثبت از جمله کنترل رشد ترازنامه‌ای بانک‌ها، بهبود سرمایه پایه بانک‌ها از طریق تسعیر نرخ ارز و سیاست‌های ناظر بر کاهش ناترازی و روند اضافه برداشت، توانسته است رشد فزاینده نقدینگی را کنترل کند که آخرین آمار روند رشد نقدینگی تا حدی نشانگر این موفقیت است. با وجود این روند مثبت، تداوم سیاست‌های ناظر به کنترل پایه پول، بایستی همچنان مدنظر سیاست‌گذار پولی قرار گیرد تا زمینه کنترل تورم و کاهش آن را فراهم آورد.