امیرحسین موسوی- پژوهشگر اقتصادی: ادبیات اعتبار بانک مرکزی مبتنی بر میزان اعتقاد عوامل اقتصادی به سیاست‌های بانک مرکزی تعریف می‌شود. با این حال، این باور یک متغیر قابل مشاهده نیست و در نتیجه، اندازه‌گیری و سنجش اعتبار بانک‌های مرکزی دشوار است، به ویژه اگر یک بانک مرکزی چشم‌انداز دستیابی به اهداف سیاستی چندگانه را داشته باشد و نتوان با بررسی یک متغیر خاص، عملکرد نهاد سیاست پولی را نسبت به اهداف آن مورد ارزیابی قرار داد.

شهرت و اعتبار بانک‌های مرکزی، نگهبان ثبات اقتصاد کلان است و تثبیت متغیرهای کلان اقتصادی و افزایش سطح پیش‌بینی‌پذیری در اقتصاد بدون اعتبار کافی سیاست‌گذار پولی، امری میسر نیست. همچنین اعتبار بانک مرکزی مولفه‌ اساسی برای دفاع از استقلال سیاست‌گذار پولی است. در نگاهی کلی می‌توان گفت شهرت و در اصطلاح اعتبار بانک مرکزی به عنوان پیش‌نیاز سیاست پولی موفق در نظر گرفته می‌شود.

در زمینه هدف‌گذاری نرخ تورم، اعتبار یک بانک مرکزی را با شکاف میان انتظارات تورمی و هدف تورمی اعلام شده از سوی بانک مرکزی مورد سنجش قرار می‌دهند. هر چه شکاف کمتر باشد، اعتبار آن بانک مرکزی بیشتر می‌شود. بنابراین، اعتبار بالاتر به معنای انتظارات تورمی تثبیت شده بهتر است. اعتبار سیاست‌گذاران پولی برای افزایش اثربخشی سیاست پولی از اهمیت بالایی برخوردار است، به عنوان مثال، در یک نوع استاندارد مدل بارو-گوردون (۱۹۸۳) نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران با سطح اعتبار بالاتر می‌توانند تورم را با هزینه کمتری کاهش دهند و مدل‌های نظری مختلف نشان می‌دهد که شفافیت برای سیاست‌گذاران سودمند خواهد بود. همچنین گراتس نشان می‌دهد که عدم شفافیت در مورد پیش‌بینی‌های اقتصادی به اعتبار یک بانک مرکزی لطمه می‌زند. شفافیت اساس پاسخگویی بانک مرکزی در کشورهای توسعه‌یافته است که زمینه را برای سیاست پولی موثر فراهم می‌کند. جنت یلن، رئیس اسبق فدرال رزرو بیان می‌کند: "ارتباطات شفاف ابزاری حیاتی برای افزایش اثربخشی و اطمینان‌بخشی سیاست پولی است". در این راستا، بسیاری از رژیم‌های انعطاف‌پذیر هدف‌گذاری تورم، بر این پایه بنا شده‌اند که افزایش شفافیت، کارایی سیاست پولی را بهبود می‌بخشد.

مجموعه اقداماتی که به دنبال تثبیت انتظارات بلندمدت و کاهش عدم اطمینان سیاست‌های پولی‌ است، اعتبار بانک مرکزی را افزایش می‌دهد. بانک‌های مرکزی پیشرو در فناوری اطلاعات، گزارش‌های مشروح سیاست پولی را برای عموم منتشر می‌کنند که نه تنها شامل مسیر پیش‌بینی‌شده نرخ سیاست، بلکه شامل پیش‌بینی متغیرهای کلیدی مانند تولید، تورم و حتی نرخ ارز است.

اصل مهم شفافیت می‌تواند کارایی سیاست پولی را با کمک به لنگر انداختن انتظارات تورمی بلندمدت (نرخ‌های بهره بلندمدت واقعی، نرخ ارز و غیره) و اطمینان از قیمت دارایی‌ها بهبود بخشد و به جای تقویت‌کننده شوک به عنوان ضربه‌گیر عمل ‌کند.

سیاست‌های ارتباطی، کلید اعتبار بانک مرکزی

اعتبار و شهرت بانک مرکزی به باور مردم در مورد آنچه سیاست‌گذاران در آینده انجام خواهند داد، مربوط می‌شود، نه ارزیابی آنها از آنچه سیاست‌گذاران تاکنون ارائه کرده‌اند. عوامل دخیل در مهار تورم همچون مفاهیمی مانند "اعتبار" که مانند بیشتر مفاهیم انتزاعی، تا حدی مبهم است، باید دقیقاً تعریف شود و اثر آن بر سایر متغیرها مورد بررسی قرار گیرد.

اعتبار بانک مرکزی در مهار انتظارات تورمی نقش مهمی دارد. بانک‌های مرکزی که از اعتبار و شهرت مناسبی برخوردار باشند، می‌توانند به وسیله ارتباطات و پیوست رسانه‌ای در راستای تعدیل انتظارات تورمی گام بردارند. امروزه عمده بانک‌های مرکزی منابع قابل‌توجهی را برای اجرای یک استراتژی ارتباطی چند وجهی اختصاص می‌دهند. این استراتژی‌ها شامل بیانیه‌های سیاست پولی پس از تصمیم‌گیری‌های سیاستی، انتشار صورت جلسات سیاست‌گذاری پولی، انتشار مقداری پیش‌بینی‌های اقتصادی، زمینه‌سازی تحقق پیش‌بینی‌ها از طریق گزارش‌ها و همچنین مصاحبه‌های مطبوعاتی، اظهارات سیاسی و سخنرانی‌ها است. بن برنانکی رئیس اسبق فدرال رزرو می‌گوید: "زمانی که من در فدرال رزرو بودم، در مقاطعی مشاهده کردم که ۹۸ درصد اثرگذاری سیاست پولی معطوف به اظهارنظرها و تنها دو درصد در حیطه عمل بانک مرکزی است. توانایی شکل دادن به انتظارات بازار نسبت به سیاست‌های آینده بانک مرکزی از طریق بیانیه‌های عمومی یکی از قدرتمندترین ابزارهای فدرال رزرو است. البته نکته منفی این موضوع برای سیاست‌گذاران این است که هزینه ارسال پیام اشتباه می‌تواند بالا باشد".

در چند دهه گذشته، این دیدگاه وجود داشت که سیاست‌گذاران پولی باید تا حد امکان کمتر صحبت کنند و تصمیمات خود را به صورت رمزآلود بیان کنند، در حالی که در طی سال‌های اخیر، درک شفافیت و نحوه ارتباطات بانک مرکزی به طور چشمگیری تغییر کرده است. همانطور که به طور قابل ملاحظه‌ای مشخص شد که مدیریت انتظارات، بخش مرکزی سیاست‌های پولی است، سیاست ارتباطی نیز از یک مزاحم به یک ابزار کلیدی در جعبه ابزار بانک مرکزی تبدیل شده است.

نقش اعتبار و ارتباطات بانک مرکزی در اثربخشی سیاست پولی

اگر ارتباط با فعالان اقتصادی و عموم جامعه یک دغدغه کلیدی برای سیاست‌گذاران اقتصادی باشد، به نظر می‌رسد بانک مرکزی در راس آنها قرار می‌گیرد. در واقع، ارتباطات و وجود پیوست رسانه‌ای برای اثربخشی سیاست پولی و دستیابی به اهداف ثبات قیمتی و تثبیت اقتصادی امری ضروری است.

بانک‌های مرکزی نرخ‌های بهره را تعیین می‌کنند، اما انگیزه تصمیمات آنها از کانال تاثیر مقادیر مورد انتظار بر نرخ‌های بهره بلندمدت، قیمت دارایی‌ها و نرخ ارز به کل اقتصاد منتقل می‌شود. بنابراین، این مکانیسم انتقال برای کارکرد سیاست پولی، یعنی برای کاهش یا افزایش نرخ‌های بهره برای تحریک یا کاهش تقاضا و در نتیجه، تقویت یا کاهش فعالیت اقتصادی ضروری است. این بدان معناست که سیاست پولی زمانی موثرتر خواهد بود که بانک مرکزی بتواند بر انتظارات بازارها و خانوارها تاثیر بگذارد. به عبارت دیگر، اثربخشی سیاست پولی بسیار مستلزم کشش‌پذیری انتظارات خانوارها و بنگاه‌ها نسبت به تصمیمات اعلامی بانک مرکزی است. اینجاست که نقش ارتباطات کلیدی می‌شود، ارتباطات اثربخش به بانک‌های مرکزی اجازه می‌دهد تا درک و انتظارات بازارهای مالی را در مورد تصمیمات فعلی و آتی سیاست‌های پولی هدایت کند، تصمیمات مصرف و سرمایه‌گذاری بنگاه‌ها و خانوارها را شکل دهد و اقداماتی را که اقتصاد را به سمت هدف بانک مرکزی سوق می‌دهد، تسهیل کند.

همچنین فراتر از ملاحظات اثربخشی سیاست پولی، اهمیت ارتباطات بر انگیزه‌های پاسخگویی بانک مرکزی نیز انکارناپذیر است. روشی که بانک‌های مرکزی اهداف سیاستی، مذاکرات و تصمیمات خود را به مردم ابلاغ می‌کنند، برای پاسخگو ماندن به عنوان یک نهاد سیاست عمومی از اهمیت اساسی برخوردار است.

منابع:

Gomme, Paul. (۲۰۰۶). Central bank credibility. Economic Commentary

Blinder, A., Ehrmann, M., Fratzscher, M., de Haan, J., & Jansen, D.-J. (۲۰۰۸a). What we know and what we would like to know about central bank communication. Vox Column, ۱۵ May.
Central Bank Credibility Under Inferential Expectations, Timo Henckel & Gordon D. Menzies & Daniel J. Zizzo, July ۲۰۱۰

In Do Hwang, Thomas Lustenberger, Enzo Rossi « Central bank communication and public trust: The case of ECB speeches », Journal of International Money and Finance, ۲۰۲۳.

brookings.edu/articles/inaugurating-a-new-blog