به صورت تاریخی هرساله پیش از آغاز سال نوی میلادی به دلیل افزایش حجم تقاضا در بازار ارز کشور، عمدتا از ابتدای آذرماه تا هفته نخست دی ماه، شاهد افزایش قیمت دلار در بازار ارز بودیم. افزایش حجم تقاضای ارز در سرفصل‌های مختلف اعم از مسافری و تجاری، پیش از آغاز سال نوی میلادی امری مرسوم و قابل پیش‌بینی بود که این باور را میان فعالان اقتصادی ایجاد کرده بود که همواره پیش از سال نوی میلادی، به طور دقیقتر در بازه حدودا ۴۰ روزه از آغاز آذر ماه تا پایان هفته نخست دی ماه، نرخ ارز جهش خواهد کرد و پیش‌بینی افزایش قیمت دلار را در ذهن خود متصور بودند. بررسی روند تاریخی نرخ ارز طی سال‌های گذشته در این بازه زمانی نیز این پیش‌بینی را تقریبا امری محتمل و مبتنی بر واقعیت نشان می‌دهد. تکرار مداوم این روند این باور را ایجاد می‌کند که می‌توان اصطلاح اثر ژانویه را که به عنوان یک فرضیه در بازارهای مالی، استراتژی مرسومی است را نسبت به این رویداد اطلاق کرد، اما بازار ارز در سال‌جاری و به ویژه در ایام سال نو میلادی، چهره‌ای متفاوت از خود نشان داد و به نوعی نه‌تنها شاهد افزایش قیمت ارز در بازه ۴۰ روزه منتهی به سال نوی میلادی نبودیم، بلکه ثبات نسبی نرخ ارز نشان داد که اثر ژانویه در بازار ارز از بین رفته است. به عبارت دیگر چهره متفاوت بازار ارز در سال‌جاری ناشی از اجرای سیاست‌های تثبیت اقتصادی توسط بانک مرکزی بود که منجر به ثبات بازار ارز در این بازه زمانی در تداوم روند باثبات ۸ ماهه پیش از خود بوده است.
تسلط بانک مرکزی در بازار ارز با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا محقق شد که بازار غیررسمی ارز را از رونق انداخت و پاسخگویی به تمام نیازهای ارزی متقاضیان در این مرکز منجر به کاهش حجم تقاضا در بازار غیررسمی شد. همین امر منجر به از بین رفتن نوسانات نرخ ارز در بازار غیررسمی شد و آنطور که در روند نرخ ارز بازار غیررسمی طی ۵ سال اخیر مشاهده می‌شود، بازار ارز ثبات نسبی را در سال ۱۴۰۲ برخلاف سال‌های ۹۸ تا ۱۴۰۱ تجربه کرد.
نشانه‌های پویایی سیاست‌های ارزی
در سال‌جاری، هنگام بروز اتفاقات یا همزمان با رویدادهایی مانند بازه زمانی اربعین حسینی که به صورت تاریخی تقاضای ارز در بازار افزایش می‌یابد و منجر به افزایش نرخ ارز می‌شود، یا در هنگام طوفان الاقصی که سطح ریسک در منطقه افزایش یافت و به طور طبیعی جهش نرخ را در ذهن برخی فعالان اقتصادی ایجاد کرد، شاهد ثبات نرخ ارز در این مقاطع زمانی بودیم. پویایی سیاست‌های ارزی بانک مرکزی منجر به ثبات بازار ارز در تمامی این اتفاقات و رویدادها شد. به عنوان نمونه، بانک مرکزی با تسهیل فرایند دریافت ارز اربعین توسط زائران، حجم تقاضای ارز در ایام اربعین را مدیریت کرده و اجازه نداد افزایش تقاضا منجر به بروز جهش نرخ دلار شود. این رویه را می‌توان به عنوان یکی از مصادیق دلارزدایی در سرفصل یکی از نیازهای ارزی کشور برشمرد. همین الگوی موفق درباره کشور ترکیه و برنامه‌ریزی برای تخصیص لیر به مسافران برای مقصد ترکیه در دستور کار است تا گستره سیاست دلارزدایی افزایش یابد.
ثبات ارزی چگونه به واقعیت تبدیل شد؟
ثبات نرخ ارز که نمونه‌ای از آن در بازه زمانی آغاز سال نوی میلادی به آن اشاره شد، نتایج اجرای سیاست‌های تثبیت اقتصادی است که از اواخر سال گذشته توسط بانک مرکزی اجرا شد و ثمرات اجرای این بسته سیاستی پولی و ارزی در طی ۱۰ ماهه امسال، کاملا نمایان است
تقویت سمت عرضه ارز با اقداماتی چون پیگیری بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور، استفاده از ظرفیت های کشورهای همسایه و شرکای تجاری و متنوع سازی روش‌های بازگشت ارز حاصل از تجارت، بخشی از اقدامات بانک مرکزی در جهت تقویت سمت عرضه ارز در طی مدت اخیر بوده است.
در سمت تقاضا نیز با رویکرد تامین نیازهای واقعی ارز، تدوین سالانه برنامه مصارف ارزی، تامین ارز کالاهای اساسی در بستر پرتال ارزی، راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران، تغییر رویکرد نظارت بر مصارف ارزی کشور و کنترل مصرف ارز نیازهای ضروری به حساب ارزی متقاضیان در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت که نتایج رضایت‌بخش و قابل ملاحظه آن در مدیریت بهینه بازار ارز کشور، کاملا مشهود است.
طراحی صندوق تثبیت ارزی، طراحی و راه‌اندازی سامانه‌های جدید معاملات ارزی، طراحی و انتشار اوراق مرابحه ارزی با هدف تامین مالی تولید در داخل کشور و اصلاح رویه‌های رفع تعهد صادراتی، از دیگر اقدامات بانک مرکزی در راستای پیاده‌سازی برنامه تثبیت اقتصادی و ثبات در بازار ارز طی یکسال گذشته بوده است.
نظر شما