یکی از اقدامات مهم بانک مرکزی در راستای ثبات‌بخشی به اقتصاد راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا است. هدف از راه‌اندازی این مرکز ایجاد مرجعیت قیمت، افزایش حجم معاملات رسمی و سهولت دسترسی متقاضیان به ارز و تأمین ارز موردنیاز واردات کالاهای اساسی است. نبود نوسان در قیمت ارز طی ماه‌های اخیر را می‌توان یکی از نشانه‌های کارکرد مثبت این مرکز تا به امروز دانست.
دراین‌رابطه با یوسف کاووسی، مدیرکل اسبق بازرسی بانک مرکزی به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
اقدام جدید بانک مرکزی در راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا به منظور ایجاد مرجعیت تعیین قیمت در بازار ارز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مرکز مبادله ارز و طلای ایران در حقیقت ارتقا یافته بازار متشکل ارزی است. مرکز مبادله ارز و طلا در واقع مرکزیت نقل‌وانتقالات و تقاضاهای ارزی برای واردات و صادرات به‌حساب می‌آید، اما متأسفانه درباره آن شناخت عمومی اندکی وجود دارد و وظایف تعیین‌شده‌اش برای بسیاری از صاحب‌نظران و فعالان اقتصادی نامشخص باقی مانده است.
البته شخصاً با فعالیت‌های این مرکز غریبه نیستم و مقداری از اطلاعات مرتبط با آن را در اختیار دارم و بر همین اساس معتقدم اگر اخلالی در کار مرکز مبادله ایجاد نشود، از عهده وظایف خود به خوبی برخواهد آمد و می‌توان بدین وسیله نسبت به ثبات ارزی در آینده امیدوار بود. اما در حالت کلی نیاز به اطلاع‌رسانی بیشتری در این زمینه احساس می‌شود.
بانک مرکزی درصدد است تا از طریق تقویت این مرکز بساط نرخ‌گذاری‌های غیرواقعی در بازارهای غیررسمی را جمع کند. محدودکردن دامنه نوسانات در بازار چه مزایایی را برای فعالان اقتصادی و کسب‌وکارها به دنبال خواهد داشت؟
وضعیت اقتصاد کشور و به ویژه نرخ ارز باید برای فعالان اقتصادی پیش‌بینی‌پذیر شود. زمانی که واردکننده قصد ثبت سفارش کالایی را دارد، باید نسبت به شرایط چند ماه آینده کسب‌وکارش آگاهی کامل داشته باشد تا بتواند برآورد درستی از میزان سود خود به دست آورد. این مسئله برای صادرکننده هم صدق می‌کند.
پیش‌بینی‌پذیر بودن آینده اقتصادی یکی از الزامات اصلی تجارت در کشور به حساب می‌آید و در این رابطه هم هر اندازه نرخ ارز در بازار آزاد به نرخ مرکز مبادله نزدیک‌تر شود، واقعیت‌های اقتصادی درست‌تر خواهد بود.
در صورت افزایش شکاف نرخ ارز در این دو بازار، دارنده ارز ترغیب می‌شود تا ارز خود را در بازار آزاد و به قیمت گران‌تری به فروش برساند. علاوه بر این مسئله محدودیت‌هایی که برای تأمین ارز ایجاد می‌شود، سبب خواهد شد تا واردکننده هم بازار آزاد را فارغ از نرخ آن برای آزادکردن کالای خود از گمرک جهت کاهش هزینه‌های نگهداری بار انتخاب کند.
بنابراین با محدودکردن دامنه نوسانات ارزی هم بازار آزاد از رونق می‌افتد و هم فعالان اقتصادی راه خود را به‌درستی انتخاب می‌کنند.
هدف اصلی بانک مرکزی از راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا، ایجاد ثبات در بازار ارز است. چقدر تمرکز مدیریت ارزی در مرکز مبادله می‌تواند این هدف را محقق کند و شما چه پیشنهادی برای مدیریت ارزی به بانک مرکزی دارید؟
راه‌اندازی این سیاست ارزی و محدودکردن ارز نیمایی باتوجه به انتقاداتی که به آن وارد بود، واقعاً جای تشکر دارد؛ زیرا بازار غیررسمی نیز به‌تبع آن کاهشی و از ثبات برخوردار شد. در چند ماه گذشته علی‌رغم اینکه سایت‌های مختلف هر روز مطرح می‌کردند، قیمت دلار بالا خواهد رفت، اما نوسان دلار واقعاً اندک بود. چنانچه تمرکز دقیقی بر مرکز مبادله وجود داشته باشد، مدیریت نرخ ارز با مشکلی روبرو نخواهد شد.
آیا توسعه مرکز مبادله می‌تواند از تقاضاهای غیرواقعی برای دریافت ارز جلوگیری کرده و منابع ارزی محدود را صرف واردات کالاهای اساسی و مورد نیاز کشور کند؟
تعیین واجدان شرایط برای تخصیص ارز یا عدم آن بر عهده بانک مرکزی نیست، این کار یکی از وظایف وزارتخانه‌ها است که اولویت‌ها را مشخص می‌کنند و بانک مرکزی بر اساس منابع موجود خود صرفاً به توزیع می‌پردازد و تخصیص ارز را انجام می‌دهد.
از یک سو اگر مدیریت ارزی تحت اختیار بانک مرکزی باشد و براساس منابع ارزی تخصیص ارز را به اولویت‌های مورد نیاز کشور انجام دهد، استفاده بهینه‌تری از منابع ارزی خواهد شد.
از سوی دیگر چنانچه بیشتر تقاضاها در مرکز مبادله پوشش داده شود، بازار غیررسمی که اکثر مراجعاتش به‌خاطر احساس ناامنی روانی نسبت به کاهش ارزش پول است، از رونق خواهد افتاد. مدیریت درست بانک مرکزی در این بخش سبب خواهد شد تا مردم با ۵۰ میلیون تومان به دنبال خرید هزار دلار ارز نروند.
قرار است امکان استفاده از سایر ابزارهای مورد استفاده در بازارهای جهانی ارز از جمله سلف، سوآپ و فیوچرز در مرکز مبادله ایجاد شود. راه‌اندازی این ابزارها چه تاثیری بر افزایش کارایی و انعطاف مرکز مبادله دارد؟
این کار بسیار مناسب است، اما باید زیرساخت‌های آن فراهم شود و همچنین با اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی درست آگاهی کامل را برای فعالان بازار ایجاد کرد، تا زمانی که فعالان اقتصادی درباره روند کار این ابزارها در مرکز مبادله آگاهی کامل نداشته باشند، استقبال نشان نخواهند داد.
بانک مرکزی قصد دارد با ورود به بازار آزاد، در این بازار بازارسازی کرده و اجازه ندهد تا نرخ‌گذاری‌ها به‌صورت شبانه و در کانال‌های تلگرامی و فردایی و... انجام شود. اگر بانک مرکزی موفق به کنترل و تسلط بر بازار غیررسمی شود، تا چه اندازه می‌توان امیدوار بود که بانک بتواند به مسئله سوداگری و دلال‌بازی در بازار ارز خاتمه دهد؟
این مسئله هیچ زمانی خاتمه پیدا نمی‌کند، اما اثار آن کمتر می‌شود. درصورتی که بتوان مدیریت بهتری انجام داد و تقاضاها به درستی پاسخ گیرند، تقاضاهای واقعی به سمت بازار آزاد نخواهد رفت. علاوه بر این مسئله حفظ و افزایش ارزش ریال که به سیاست‌های پولی، کنترل نقدینگی و مهار تورم بازمی‌گردد، اهمیت بسیار زیادی در کاهش سفته‌بازی در بازارها و فروکش کردن انتظارات تورمی خواهد داشت که خود یکی از مهم‌ترین عوامل به آرامش رساندن همه بازارها از جمله بازار ارز خواهد بود.
نظر شما